Eimreiðin - 01.01.1946, Page 37

eimreiðin
KJARVAL
17
landkenningar. Það er selta og brimgnýr í mörgum sækenning-
um. Það er að vísu enganveginn svo, að Islendingar að fornu
hafi ekki haft auga fyrir náttúrufegurð. öðru nær. Það, hvernig
þeir völdu mörg bæjarstæði sín og hvernig þeir bjuggu til ör-
nefni, er oft vottur þess, að þeir höfðu næmt auga fyrir útsýni
°g fegurð þess. En menn sáu náttúruna fyrst og fremst út frá
sjonarmiði mannsins og liagnýtingarinnar. Og sumt, sem nú
þykir fagurt, þótti áður ljótt. 1 nefndaráliti frá 18. öld segir t. d.,
að Þingvellir séu ljótur og ömurlegur staður, og jafnvel Eggert
Ólafsson sagði, að Mývatnssveit væri svört og svipljót.
Menn þurfa að þekkja og muna þetta og þvílíkt til þess að
geta gert sér grein fyrir því, sem íslenzk list og einkum íslenzk
málaralist liefur afrekað á síðustu tímum til nýs skilnings á ís-
lenzkri náttúru. Jónas Hallgrímsson, náttúrufræðingur og skáld,
hefur mest markað afstöðu nútíma Islendingsins lil náttúru lands-
lns í orðsins list. Þar við sat lengi, eða þangað til íslenzku mál-
ararnir komu til sögunnar. Með þeim hefst ný túlkun á íslenzkri
öattúru. Þeir liafa opnað nýja töfraheima liennar, Þórarinn
öokkuð og svo Ásgrímur mikið, yfirlætislaus, lieill og fínn lista-
Uiaður, og svo ekki sízt Kjarval, sem fór sínar eigin götur, einkum
í litameðferð sinni. Síðan hefur komið liver af öðrum.
Þeir, sem nú eru orðnir alvanir því að horfa á íslenzka náttúru
1 ljósi íslenzkrar málaralistar og hafa þessvegna vanizt því, að
islenzk náttúra sé mjög litaauðug og lithrein, gera sér ckki
grem fyrir því, að svona liefur ekki einlægt verið litið á málið.
fil skamms tíma var það álit manna, t. d. margra erlendra ferða-
öianna, að Island væri fábreytt og litafátækt land. Ég tek t. d.
lýsingu Bryce lávarðar, sem kom út liingað 1872. Hann segir, að
ísland sé fyrst og fremst svart og hvítt land og litlítið og liafi
UPP á fátt að bjóða, sem laði ferðamenn að náttúrufegurð, og þó
var hann landinu vinveittur. Nú sjá menn miklu fleiri liti í landi
°g lofti en svart og livítt. Skilninginn á þeirri litauðgi liafa mál-
ararnir skapað fyrst og fremst. Skilninginn á formi og línum liafa
þeir líka skerpt.
Kjarval er meistari litanna. Hann liefur séð furðulegustu og
Kgurstu liti í íslenzku landslagi og málað þá af miklum næm-
leika og listfengi. Hann hefur ekki einungis túlkað litina í hin-
u,n stóra stíl náttúrunnar, fjöllum, liafi og himni. Hann hefur
2