Eimreiðin - 01.01.1946, Síða 67

eimreiðin
NAZISMINN ÞÝZKI
47'
ur, umbótasinnaður og allvíðsýnn, í menningarmálum ákaflega
ílialdssamur.
Miðflokkurinn hélt bezt fólki sínu, þrátt fyrir árásir nazist- -
anna, en gat ekki veit nazismanum neina mótstöðu þegar til
kom, vegna þess að innan flokksins var fólk með svo ólíka hags-
niuni, að engin leið var að halda því saman í raunhæfri stéttar-
baráttu. Af öðrum milliflokkum má nefna frjálslyndu flokkana
tvo, þjóðflokkinn og demókrataflokkinn. Þeir voru frjálslyndir
í menningarmálum, íhaldsamir í félagsmálum. Aðstaða þeirra
varð að ýmsu leyti mjög erfið. Eins og katólski miðflokkurinn
höfðu þeir á tímum lýðveldisins nærri alltaf verið stjórnarflokk-
ar. En engin kirkja gat haldið þeim saman. Aðalfylgi sitt áttu
þeir meðal millistéttanna.
Þegar kreppan kom, lirundi fylgi þeirra saman. Frjálslyndari
kjósendumir fóru yfir til sósíaldemókrata og kommúnista og
ninir íhaldsamari til nazistanna. Til liægri við miðflokkana voru
íhaldsflokkarnir. Sá eini þeirra, sem verulegt fylgi liafði, var -
«þýzk-natiónali“ flokkurinn.
Kjarni hans voru stórjarðaeigendur, júnkarar og aðrir aðals-
nienn, einnig stóriðjuhöldar, námueigendur og aðrir stóreigna-
nienn. Auk þess átti liann fvlgi að fagna meðal efnaðra smá-
borgara, stórbænda og sveitafólks á afskektustu útkjálkum lands-
ms. Flokkurinn hafði alltaf verið fremur andstæður lýðveldinu
°g ákaflega íhaldssamur bæði í félagsmálum og menningarmál-
um. Honum tókst því aldrei að afla sér fylgis meðal alþýðu-
manna. Að síðustu fór hann að tapa miklu fylgi yfir til nazista,
en stóð þó ávallt á gömlum merg. En eftir því sem uppgangur
nazista varð meiri, fóru margir af leiðtogum flokksins að renna
hýru auga til Hitlers. Greifarnir, barónarnir, stóriðjuhöldainir
°g aðrir stóreignamenn í lierraklúbbnum, sem mestu réðu í
flokknum, gerðu sér vonir um, að bælieimski liðþjálfinn gæti
framkvæmt ýmislegt, sem þá sjálfa liafði langað til að fram-
kvæma, en ekki getað. Leynilegir þræðir voru fyrir löngu farnir
að myndast milli nazistanna og lierraklúbbsins.
Hertoginn af Koburg, einn af auðugustu mönnum Þýzkalands,
Ágúst Vilhjálmur prinz og margir aðrir tignustu stórliöfðingjar
Kýzkalands, voru þá þegar orðnir nazistar. Allir vissu, að stór-
niennin í herraklúbbnum fyrirlitu og forsmáðu bælieimska lið-