Eimreiðin - 01.01.1956, Blaðsíða 14

EittireiSin fyrr og nú
eftir Guðmund Gíslason Hagalín.
1.
Það var bjart yfir hinum vestræna heimi kringum alda-
mótin síðustu, þrátt fyrir Búastríðið og styrjöldina mid1
Rússa og Japana.
Vísindin höfðu unnið marga sigra og stóra, og þeir sig1'
ar höfðu veitt möguleika til stórbrotinna framkvæmda og
ótvíræða framfara. Hugsjónir frelsis og lýðræðis fengu með
hverju árinu sem leið aukinn byr undir vængi. Menn trúðý
á hæfni alls almennings til aukins þroska, og fleiri og fleim
hylltu hugsjón mannhelgi og viðurkenndu rétt allra til frels-
is og ábyrgrar þátttöku í framtíðarþróun þjóðfélagsins, ekki
aðeins á sviði atvinnulífsins, heldur einnig hinnar andleg11
menningar. Bændum, sjómönnum og verkamönnum óx sjálfe'
virðing og sjálfstraust. Þeir efldu með sér samtök til áhrifa
á löggjöf og opinberar framkvæmdir og til úrbóta um vinnu-
tíma, launakjör og viðskipti, og þeir stofnuðu til víðtækra1
og raunhæfrar fræðslu innan félaga sinna. Þessar stéttir töldn
sig eygja þá tíma, að börn þeirra fengju — hvert eftir sinm
getu og gáfum — svipaða möguleika til menningar og lífs'
þæginda og afsprengi ætta og stétta, sem notið höfðu sérstöðu
í þjóðfélaginu. Og forystumenn hinna nýju framastétta, sen1
auðsjáanlega höfðu öllu að tapa en ekkert að vinna, ef d'
átaka kæmi milli stórþjóðanna, fullyrtu og fengu ýmsa a^
mestu menntafrömuðum og andans mönnum þjóðanna til a^"
trúa því og treysta, að alþýðan við plóginn, á sætrjánum, vlð
eldana í verksmiðjunum eða við vagnana á bryggjunni mund1
sem einn maður neyta samtakamáttar síns til þess að konaa 1
veg fyrir styrjaldir. Jafnvel ýmsir miklir valdamenn á svið1
stjórnmálalífsins þóttust vissir um, að brátt yrðu öll dei’U'