Eimreiðin - 01.01.1956, Page 25

DR. VALTÝR GUÐMUNDSSON
13
mali; Kröfum um íslenzkan landsstjóra og íslenzka þingræð-
1SstJÓrn. Danir þverneituðu þessari kröfu, eins og fyrr segir.
‘^lþingi og stjómin stefndu í flestum stærri málum í gagn-
stjeðar áttir. Háskaleg kyrrstaða ríkti í landinu. Ár eftir ár
° *u Islendingar flykkzt þúsundum saman í útlegð til Ame-
r'ku af því að þeir gátu ekki notað gæði landsins með nútíma
tækni. Valtýr varð í stjórnmálum íslendinga forystumaður
1 J°ðarinnar í byrjunarsókn hennar fyrir og um aldamótin.
ann var kosinn þingmaður 1894 og bar litlu síðar fram op-
tnberlega stefnuskrá sína og samherjanna í íslenzkum stjórn-
j^álum. Um þessa stefnu, hina svo kölluðu „Valtýsku", var
auzt með mikilli heift í nálega tíu ár, þar til Hannes Haf-
steittn varð ráðlterra 1904. Landsfólkið leit svo á um þessar
^nndir, að frelsi og framtíð þjóðarinnar væri á ókomnum
arum komin undir því, hvor flokkurinn sigraði. Valtýr lagði
^gináherzlu á, að samvinna yrði að takast um viðreisn þjóð-
armnar milli Alþingis og stjórnarinnar. Með kynnum sínum
•áönskum stjórnmálum var lronum ljóst, að innan tíðar
^nndi einræðisstjórn Dana láta af völdum og fulltrúar bænda
a við stjórn landsins. Hann taldi jafnvel fullvíst, að unnt
jjrði að fá nokkrar réttarbætur íslandi til handa hjá hinum
^rrstæðu ráðgjofum Kristjáns IX., ef ekki væri krafizt að
‘l tllHkomna heimastjóm í einum áfanga. Valtýr lýsti stefnu
Slnni, sem kalla má málamiðlun, þannig, að hann vildi ekki
'8'innda kröfur sínar við fastákveðið forrn, sem aldrei bæri
a að víkja. í stað þess mælti lrann með að liaga sér jafnan
lr kringumstæðum og lúta heldur að hinu minna fremur
að fara allra umbóta á mis. Samkvæmt þessum skoðana-
asttl vildi Valtýr, að þingið skyldi í stjórnbótamálinu Jrvert
,lnn taka það bezta, sem fáanlegt væri í svip. Valtýr hóf bar-
attu fyrir þessari stefnu á þingi og opinberum vettvangi
1 í ræðu og riti. Hann lagði til, að farið væri fram á við
^ aril» að íslandi yrði heimilað að hafa sinn sérstaka ráð-
sern væri að vísu búsettur í Kaupmananhöfn, en tal-
, °g ritaði íslenzku, mætti á Alþingi og tæki þátt í störfum
,6ss; ^altýingar fullyrtu, að danska stjórnin myndi samþykkja
!kar óskir frá íslendingum, ef þær væru fram bornar og
luþykktar á Alþingi. En andstæðingar Valtýs þóttust þess