Eimreiðin - 01.09.1970, Blaðsíða 10

154
EI M R EIÐIN
ir „tryllt, töfruð“, völvan er sjálf töfruð, undirorpin töframagni,
meðan hún seiðir. — Þessi snjalla skýring skáldsins og fróðleiks-
mannsins er nú löngu viðurkennd.
Hin skýring Gröndals eða athugasemd var svohljóðandi: „Annar
staður í Hárbarðsljóðum er þessi: „át ek í hvíld/áðr ek heirnan fór,“
og er þetta þýtt á venjulegan hátt „I dined, as I rested/before I
went from home.“ En hverjum getur dottið í hug, að fornmenn hafi
sagt „að eta í hvíld.“! Að minnsta kosti merkir það ekki að „eta í
náðum eða makindum." Hvíld er hér = kveld; h er stundum borið
frarn sem k, — en svo mikil vandræði hafa verið með orðið „kveld,“
að jafnvel Jakob Grimm — leiddi Jrað af „ctvellan" = kvelja, eins
og kveldið færði tórnar kvalir, en eigi hvíld og frið. Kveld og hvild
eru einmitt sama orðið, h borið frarn sem k.“
Fleiri álíka fjarstæður má finna meðal orðaskýringa Gröndals í
þessum ritdómi, þótt ekki verði hér nefndar. Orðaskýringar hans
guldu þess, að honum var tamara að beita hugkvæmni en gerhygli.
Hann mun ekki hafa verið hneigður fyrir málfræði að eðlisfari og
lítt hirt um að fylgjast með rannsóknum í þeirri grein, Jiótt síðari
hluti 19. aldar væri rnikið breytinga- og framfaraskeið á sviði mál-
vísinda, einkum málsögu og hljóðfræði.
Eins og fram hefur komið var Jiað þjóðmenningarsaga, sem Grön-
dal í raun réttri lagði sig öðrn fremur eftir á Hafnarárunum síðari.
Liggja eftir hann nokkrar ritgerðir um þau efni. Einna yfirgrips-
mest er greinin Folketro i Norden, sem birtist í Annálum fornfræða-
félagsins 1863. Mun vart önnur ritsmíð sýna betur alhliða Jiekk-
ingu hans á norrænum bókmenntum — bundnu máli jafnt sem
óbundnu. Inngangurinn er fjörlega saminn og andríkur, ekki sízt
skilgreining hans á orðinu þjóðtrú. Einnig má nefna ritgerð um
orrna og ormagarða, er birtist í Árbókum hins norræna fornfræða-
félags árið 1869. Náskyld Jressum tveimur er ritgerð urn fornfræði,
í öðrum árgangi Gefnar. Þetta rit gaf Gröndal út einsamall um
fjögurra ára skeið (1870—1874) og ritaði þar jöfnum höndum unt
málfræði, fornfræði, íslenzka landfræði, náttúrusögu og hagfræði
að ógleymdum skáldskap.
Síðustu fimm Hafnarárin naut Gröndal styrks úr dönskum sjóði
til söfnunar heimilda og til samningar Jijóðmenningarsögu Norður-
landa. Vann hann lengi að söfnuninni, Jrótt minna yrði úr eftir
heimkomuna sakir anna og féleysis. Eftir fimm ár voru seðlar með
uppsláttarorðum og tilvitnunum orðnir um fjörutíu þúsund, en áætl-