Eimreiðin - 01.09.1970, Page 28

172
EIMREIÐIN
bragðið, getur þó verið töluvert
feitara, því að þumlungaþykk
fita er stundum á mölum og lær-
um tarfanna. Hreinalifur er og
mikið góðgæti, og sínu ljúffeng-
ari en kinda- eða kálfalifur.
Skinnið er lieldur þunnt og hald-
lítið til skógerðar, en var hér áð-
ur fyrr notað í skóbryddingar og
þvengjaskinn og þótti hlý ábreiða
í annars köldum bólum. Nú
þykja vel verkaðir feldir falleg
stofuprýði. Hornin voru áður
fyrr góð útflutningsvara og einn-
ig notuð heima til smíða, smíð-
aðar úr þeim uglur, sem settar
voru á reipi, á klifberaklakka,
handföng á stafi, úr þeim gerð
nálhús, barnadúsur (snuð) og tó-
baksdósir og hnífasköft, skutlar
og spjót. ,,Kjöt þótti bezt af
hreinum, veiddum í ágústmán-
uði. Þá voru tarfarnir feitastir og
skinnið bezt, segir hinn frægi
Iandkönnuður Vilhjálmur Ste-
fánsson um hreinaveiðar í Al-
aska. Hvernig þessu er varið hér
á landi þori ég ekki að fullyrða.
— Hreindýrshorn þóttu áður og
þykja enn fagurt útskurðarefni
og margur hagur Austfirðingur
hefur skorið sinn óskadraum í
hreindýrshorn. Hreindýrshornin
sókpu fyrr á tímum vott af fögr-
um íslenzkum heimilisiðnaði, —
kannske eiga þau enn eftir að
leggja högum höndum til efni í
varning, sem aðrar þjóðir girn-
ast? — Til gamans má geta þess,
að íslenzku villtu hreindýrin eru
talin að þriðjungi þroskameiri
en hin norsku tönrdu.
Svo sem allir, sem barnaskóla-
náttúrufræði hafa lesið, vita er
eitt af einkennum hreindýra það
að kýr fella horn venjulega 5—7
dögum eftir burð (maí—júní) og
er meðgöngutími þeirra 240 dag-
ar. Taka horn þeirra að vaxa á
ný 2—3 dögum eftir fellingu.
Tvævetra tarfar fella horn
snemma í marz, en þrevetra og
eldri miklu fyrr (nóvember —
desember), þ. e. a. s. skömmu eft-
ir fengitímann. Á ungneytum
taka horn að vaxa á ný 10 dögum
eftir fellingu, en á gömlum törf-
um í marz. Tarfar ,,hreinsa“ fyrst
hornin, svo kýr og síðan kálfar. Þ.
e. a. s. á meðan horn dýranna eru
að vaxa eru þau lin og blóðrík,
þakin þunnri húð með stuttu
floskenndu hári, svörtu. Húð
þessi skorpnar svo og fellur af,
þegar hornin eru fullþroska, og
nudda dýrin hana oft af á hrís og
kræklum, hreinsa hornin. Síðan
harðna hornin brátt og hvítna.
Sem betur fer er saga íslenzku
hreindýranna ekki fyrnt smábrot
úr landnámssögu spendýra á fs-
landi, heldur varanlegur og lif-
andi kapítuli í íslenzkri náttúru-
sögu. Fáskrúðari væri vor veröld
án þeirra, dýranna, sem búa
handan fjallanna, þar sem úti-
legumenn leituðu áður einir at-
hvarfs. — Og hafa jafnvel stjakað