Ægir - 01.02.1933, Blaðsíða 19

ÆGIR
61
í öllum þessum saltblöndum er oft mik-
ið um ýmsar rotplöntur (plöntur sem
neyta lífrænnar fæðu), sem virðast lifa
þar góðu lifi, þar eru bæði gerlar og
sveppir. Margir af saltgerlunum eru rauð-
ir, þannig að saltblanda sú, sem fram
kemur, þegar salt er unnið úr sjó, verð-
ur rauð að lit, og jafnvel fullþurkaðsjáv-
arsalt er stundum rauðleitt, þegar það er
nýunnið. Yörur þær, sem saltið er síðar
notað í, fá þá einnig oft á sig rauðleitan
blæ. En auk gerlanna eru einnig til
sveppir, sem valdið geta rauðum eða
brúnum lit á söltuðum lífrænum efnum.
Með því að salt er eitt hið helzta þeirra
efna, sem fært er um að varrðveita mat-
væli og annað gegn skemmdum, eru
þessar lífverur afar skaðlegar, því að auk
þess, að þær spilla mjög útliti vörunnar,
valda þær einnig með tfmanum rotnun
þess saltaða og greiða götu annara enn
þá öflugri og skaðlegri rotplantna. Eru
slíkar skemmdir mjög algengar, einkum
á saltfiski, en líka til í kjöti, sild og öðru.
Á verkuðum saltfiski er fyrst getið um
slíkar skemmdir um 1880 (Farlow), en
frá þeim tíma og allt til þessa dags hafa
þær verið rannsakaðar afar víða, svo
sem á Skotlandi (Edington 1882),Frakk-
landi (Le Dautec 1891 og 1906), í Noregi
(Johan-Olson, Höye 1887—1908), Þýzka-
landi (Klebahn 1919), Kanada (Harrison
og Kennedy 1922), Englandi (Cloake
1923), Japan (Hawsawa og Takula 1930)
og Hollandi (Petter 1932). Hafa öll þessi
ríki átt meira eða minna við þenn-
an vágest að stríða.
Fiskskemmdir þessar eru aðallega
tvennskonar og orsakast önnur tegund
þeirra af gerlum, sem gera fiskinn rauð-
ann og daunillan, en hin af svepp, sem
veldur dökkbrúnum eða svörtum dílum
á yfirborði fisksins. Engar þeirra rot-
plantna, sem valdið geta litbrigðum þess-
um, hafa reynzt skaðlegar mönnum eða
dýrum. Talið er, að þegar menn hafi orð-
ið veikir af að borða rauðan fisk, hafi
skemmdirnar verið komnar mjög langt
og aðrar skaðlegri rotplöntur verið komnar
til sögunnar. Á byrjunarstigi geta því
þessi litbrigði á fiskinum tæpast talist
neinar skemmdir, heldur að eins útlits-
galli. Á fiskinum eru náttúrlega margar
rotplöntutegundir, sem hvorki framleið-
andinn né neytandinn verður var við af
þeirri einföldu ástæðu, að þær framleiða
ekki lit. En um þessar litlausu tegundir
hefur það oft sannast, að þær eru nauð-
synlegar þeim rauðu til aðstoðar, til þess
að nokkur litbrigði eða skemmdir geti
átt sér stað (Le Dautec).
Þessar saltþolnu (halvtolerant) eðajafn-
vel saltelsku (halophil) rotplöntur berast
aðallega á fiskinn á tvennan hátt. Annar
möguleikinn er sá, að þær berist með
saltinu, því að margar þeirra geta lifað
í venjulegu salti, að minnsta kosti um
tíma. Hafa þær þá annaðhvort verið í
saltinu frá upphafi, eiijs og oft á sér
stað með sjáfarsalt, eða þær hafa borist
í það úr lestarrúmum og geymzluhús-
um, þar sem áður hefur verið salt eða
fiskur með slíkum rotplöntum. Hinn
möguleikinn er, að rotplönturnar hafi
bækistöð sína í verkunarhúsunum, á
stakkstæðunum og áhöldunum og berist
þaðan á fiskinn ár eftir ár. I loftinu á
fiskverkunarstöðunum og umhverfis þær
er oft mesti aragrúi af gróum slíkra rot-
plantna á sveimi, þau hafa þyrlast upp
við það, að sýktur þurkaður fiskur hefur
verið hreyfður eða burstaður. Er þá
smitunarhættan óumflýjanleg fyrir allan
þann fisk, sem á stöðina kemurogjafn-
vel fisk nágrannans líka. Fiskskemmdir
þessar eru því stöðug plága á þeim fisk-
verkunarstöðvum, þar sem þær eru byrj-
aðar, á sama hátt og sárasóttin var á