Ægir - 01.02.1933, Blaðsíða 24

66
ÆGIR
og hverníg hann hagaði sér á ýmsum
stigum fiskverkunarinnar, en því næst varð
að finna ráð gegn útbreiðslu hans. Leit-
aði hann nú að sveppgróunum á salt-
fiski víðsvegar að og misjafnlega verk-
uðum, ennfremur í fiskverkunar- og
geymsluhúsum, skipum, ýmsum saltteg-
undum og í loftinu á fiskverkunar-
stöðvunum og umhverfis þær. Það kom
í ljós, að aðalheimkynni sveppsins var
saltfiskurinn sjálfur. Frá honum bárust
gróin út í loftið, í geymsluhúsin og
skipin, á stakkstæðin og áhöldin og síð-
ast en ekki sízt í saltið. Einkum virtust
gróin dreifast mikið um, þegar burst-
aður var þurr fiskur, sem orðinn var
brúnn af sveppnum, en það er oft gert,
til þess að slíkur fiskur fái hetra útlit í
svip. Á veturna losna stakkstæðin að
mestu við sveppgróin, en á haustin er
þar mikið af þeim, ogá veggjum geymslu-
húsanna eru þeir oft svo þúsundum
skiptir á hverjum fermetra.
Meginsmitberann álítur Höye vera salt-
ið. Á framleiðslustaðnum reyndist það
oftast nær að vera laust við sveppgróin,
nema ef mikið var um innflutning á salt-
fiski í sömu höfn eða nálægt, þar sem saltið
var flutt út. Aðallega virtust svepparnir
berast í saltið frá lestarrúmunum, og
geymsluhúsum, sem smituð voru af
sveppnum, og fundust þeir oft í saltinu
í þúsundatali pr. kg. um það leyti, sem
það var komið á ákvörðunarstaðinn og
tími var kominn til þess að nota það.
Þegar fiskur er saltaður með slíku salti,
dreifast gróin auðvitað um fiskinn, þar
sem þau fá nóga næringu, og ála undir
eins og skilyrði eru til. Meðferðin á fisk-
inum eftir að hann er saltaður, sker al-
gerlega úr því, hvort svepþurinn nær að
vaxa og auka kyn sitt á fiskinum eða
ekki. Góð þurkun á fiskinum dregur að
vísu úr vexti sveppsins, en ekki svo að
nokkru nemi fyr en vatnsmagn fisksins er
orðið undir 30°/«, en það er mjögsjaldgæft.
Venjulegt vatnsmagn í verkuðum salt-
fiski í Noregi er ca. 35—45“/° (meðaltal
af 70 sýnishornum var 40,6°/°). Miklu á-
hrifameira er að kæla fiskinn, því að
undir 8° C. vex sveppurinn treglega og
nálægt frostmarki ekki neitt. Ekki hefur
samt tekist að drepa sveppinn, þó að
hann i langan tíma væri kældur niður
í —s— 19° C. Þurkun og kælingu er því
að eins hægt að nota, til þess að halda
vexti sveppsins niðri um stundarsakir,
svo að þýðingarmesta atriðið verður, hvort,
eða í hve stórum stíl, svepparnir berast
á fiskinn.
Samkvæmt þessum niðurstöðum álítur
Höye sótthreinsun (desinfektion) eina
ráðið, til þess að hindra útbreiðslu svepps-
ins. ÖIl lestarrúm, geymslu-og verkunar-
hús og verkfæri, sem notuð eru til flutn-
ings, geymslu eða verkunar á fiski eða
salti, verður að sótthreinsa. Til sótt-
hreinsunar koma auk venjulegrar sótt-
hreinsunar og þvottar, tvær aðferðir til
greina. Sé um lestarrúm eða hús aðræða,
sem loka má vel þétt, er hentugast að
nota brennisteinsdioxyd (SOj). Er það
gert á þann hátt að brennisteini er bland-
að saman við tréspæni og svo kveykt í
öllu saman inni í rúmi þvi, er hreinsa
skal. Dyr, gluggar eða lestarop, ef um
skip er að ræða, eru síðan höfð vand-
lega lokuð í 24 stundir. Talið er nægi-
legt að brenna 30 gr. af brennisteini fyr-
ir hvern teningsmetra af rúmi. Hin að-
ferðin, sem allstaðar má nota, er þvott-
ur upp úr formalín-upplausn. Er hæfi-
legt aðblanda 300 gr. af formalíni, þvíer
fæst í lyfjabúðum (þ. e. 40°/° formalde-
hyd uppleyst í vatni), saman við 20 litra
af vatni eða sjó. Upplausn þessari má
eínnig sprauta, ef um stóra fleti er að
ræða. Við notkun beggja þessara sótt-