Skinfaxi - 01.05.2010, Blaðsíða 31

SKINFAXI – tímarit Ungmennafélags Íslands 31
Fyrstu varnargarðarnir við Markarfljót
eru 100 ára og þann 6. maí sl. var haldið
upp á það um leið og upplýsingaskilti
um varnargarðana og flóðin í kjölfar
gossins í Eyjafjallajökli voru afhjúpuð.
Þann 6. maí 1910 hófst bygging fyrsta
varnargarðsins, að frumkvæði heima-
manna, en hann var við Seljalandsmúla
og var 700 m langur.
Á 100 ára afmælinu voru upplýsinga-
skiltin afhjúpuð og ávarpaði Hreinn
Haraldsson vegamálastjóri samkomuna.
Hann er vel kunnugur Markarfljóti en
doktorsritgerð hans í jarðfræði, The
Markarfljót sandur area, fjallar einmitt
um svæðið. Síðan var haldin hátíðar-
samkoma í félagsheimilinu Heimalandi
en þar hefur verið sett upp sögusýning
um varnargarðana og áhrif þeirra á
mannlíf í Rangárvallasýslu.
Áður en varnargarðarnir voru reistir
gat Markarfljótið breitt úr sér víða og
flæmdist það allt að ósum Þjórsár í vestri
og að Holtsósi í austri fyrr á öldum.
Jafnan lék það lausum hala á Markar-
fljótsaurum, flestum til ama, þangað til
varnargarðarnir komu til sögunnar.
Kerfi varnargarðanna er nú stórt og
mikið en þeir eru reistir og þeim við
haldið í samvinnu Landgræðslunnar og
Vegagerðarinnar þar sem Landgræðsl-
unni ber að sjá um varnir gegn landbroti
af völdum fallvatna og Vegagerðin ann-
ast varnir vegna brúa og vega. Samvinn-
an hefur verið mikil og góð.
Ungmennafélagið Drífandi kom held-
ur betur að byggingu varnargarðanna.
Félagið var stofnað 1906 og starfaði í
Vestur-Eyjafjallahreppi. Félagið var fá-
mennt en í því var mikið hugsjónafólk.
Á aðalfundi í janúar 1910 var samþykkt
tillaga um að það beitti sér fyrir fyrir-
hleðslu Markarfljóts í sjálfboðavinnu.
Upphafsmaður tillögunnar var Vigfús
Bergsteinsson, bóndi á Brúnum, og
hlaut hún mikinn hljómgrunn meðal
félagsmanna.
Félagið lofaði 100 dagsverkum til
100 ára varnargarðar við Markarfljót
varnargarðsins sem 25 félagsmenn þess
skiptu með sér, konur jafnt sem karlar.
Öðrum 600 dagsverkum var jafnað niður
á heimili sveitarinnar með forgöngu
félagsins. Allir bændur byggðarlagsins,
utan tveir, lögðu fram allt að 25 dags-
verk. Búnaðarfélag Íslands og land-
sjóður greiddu rúmlega helming kostn-
aðarins en hreppsbúar og jarðareigend-
ur afganginn.
Hinn 6. maí 1910 hófst gerð varnar-
garðs suðvestan við Seljalandsmúla sem
skyldi hindra innrás fljótsins í sveitina
austur með Eyjafjöllum. Verkstjórar
voru Árni Sakaríasson vegargerðar-
maður og Grímur Thorarensen, hrepp-
stjóri og bóndi í Kirkjubæ. Voru oftast
40 til 70 menn að verki samtímis, flestir
úr sveitinni. Verkið gekk greiðlega og
því lauk 8. júlí um sumarið.
Lindi ehf.
Ketilsbraut 13
640 Húsavík
Stykkishólmur
www.ganga.is