Skinfaxi - 01.05.2010, Blaðsíða 18

18 SKINFAXI – tímarit Ungmennafélags Íslands
Sveitarfélagið Borgarbyggð
Sveitarfélagið
Borgarbyggð
Sveitarfélögin Borgarbyggð, Borgar-
fjarðarsveit, Hvítársíðuhreppur og
Kolbeinsstaðahreppur sameinuðust í
eitt sveitarfélag við sveitarstjórnar-
kosningarnar vorið 2006. Sveitarfélag-
ið er um 4.926 ferkílómetrar að stærð
og íbúar eru rúmlega 3700. Mörk
svæðisins eru við Skarðsheiði í suðri
og Haffjarðará í vestri. Innan Borgar-
byggðar eru eftirtaldar byggðir: Kol-
beinsstaðahreppur, Hraunhreppur,
Álftaneshreppur, Borgarhreppur, Borg-
arnes, Norðurárdalur, Stafholtstungur,
Þverárhlíð, Hvítársíða, Hálsasveit,
Reykholtsdalur, Flókadalur, Lundar-
reykjadalur, Bæjarsveit og Andakíll.
Á svæðinu er fjölbreytt mannlíf og
atvinnulíf. Þetta er landbúnaðarhérað
en þar blómstrar einnig menntun og
menning með miklum ágætum. Tveir
háskólar eru á svæðinu, Háskólinn á
Bifröst og Landbúnaðarháskóli Íslands
sem er með aðalstarfsstöð sína á
Hvanneyri. Menntaskóli Borgarfjarðar
hefur starfsemi næsta haust en þar
verða þrjár brautir: náttúrufræðibraut
og félagsfræðibraut til stúdentsprófs
auk almennrar námsbrautar. Einnig er
verið að undirbúa starfsemi sérdeildar.
Innan Borgarbyggðar starfa þrír
grunnskólar: Grunnskólinn í Borgar-
nesi, Grunnskóli Borgarfjarðar og
Varmalandsskóli. Auk þess á Borgar-
byggð aðild að rekstri Laugargerðis-
skóla. Leikskólar starfa einnig víða um
svæðið.
Fjölbreytt tónlistarlíf er á svæðinu
og má þar fyrst nefna starfsemi Tón-
listarskóla Borgarfjarðar en auk þess
hefur Steinunn Pálsdóttir séð um tón-
listaruppfræðslu við Laugargerðisskóla.
Margir kórar, minni sönghópar og
hljómsveitir starfa í Borgarbyggð og
má nefna eftirfarandi: Freyjukórinn,
Samkór Mýramanna, Karlakórinn Söng-
bræður, Kammerkór Vesturlands og
kirkjukóra. Ennfremur hljómsveitir eins
og Stuðbandalagið og fleiri.
Ýmsir klúbbar og félög starfa á svæð-
inu og má þar nefna kvenfélög, Lions-
klúbba, Kiwanis- og Rotaryklúbba o.fl.
Leiklist blómstrar undir merkjum
ungmennafélaganna og hafa leiksýn-
ingar verið færðar upp í Logalandi í
Reykholtsdal, Brún í Bæjarsveit og
Lyngbrekku á Mýrum, svo að nokkuð
sé nefnt.
Ferðaþjónusta
Í Borgarbyggð er fjölbreytt þjónusta
við ferðamenn og er héraðið rómað
fyrir einstaka náttúrufegurð.
Borgarbyggð á aðild að Upplýsinga-
og kynningarmiðstöð Vesturlands sem
er með skrifstofu að Brúartorgi 4–6 í
Borgarnesi.
Héraðsbókasafn
Borgarfjarðar
Héraðsbókasafn Borgarfjarðar er til
húsa á annarri hæð Safnahússins. Í
októbermánuði síðastliðnum höfðu
rúmlega 6200 manns heimsótt safnið
á árinu sem er sambærileg tala og
fyrir allt árið áður. Safnið er því tölu-
vert notað, hvort sem um er að ræða
skemmtilestur eða vegna náms í ein-
hverjum af skólum héraðsins og þá
færist það einnig í vöxt að eigendur
sumarhúsa í Borgarfirði nýti sér safnið
að sumarlagi sem og ferðamenn, jafnt
innlendir sem erlendir, sem nýta sér
internetþjónustuna en boðið er upp
á notendatölvu og einnig þráðlaust
internet.
Héraðsbókasafn Borgarfjarðar varð
til vegna laga um bókasöfn og var
stofnsett 1956. Fyrsta bókasafnið í
Borgarfirði hét Hið J. Möllerska bóka-
safn og lestrarfélag, starfrækt af prest-
um, stórbændum og læknum á árun-
um 1832–1882. Starfssvæði safnsins
var Mýra- og Borgarfjarðarsýsla innan
Skarðsheiðar, það sama og Héraðs-
bókasafn Borgarfjarðar þjónar nú.
Upp úr aldamótunum 1900 fóru að
verða til bókasöfn í öllum hreppum
héraðsins og einstök félög eða ung-
mennafélög stofnuðu til lestrarfélaga.
Í Borgarnesi var stofnað Lestrarfélag
Borgarness árið 1905, fyrir tilstilli Jóns
Björnssonar frá Bæ. Við formennsku
tók síðan Gestur Kristjánsson verslunar-
maður en í hans tíð var safnið afhent
Héraðsbókasafninu. Bókasafnið bjó
við 30m2 húsnæði til 1970. Það ár vant-
aði Byggðasafnið og Héraðsskjalasafn-
ið einnig húsnæði og var brugðið á
það ráð að kaupa hæð í húsi við Borg-
arbraut 61. Var hún svo innréttuð fyrir
söfnin og fékk bókasafnið 70m2 gólfflöt.
Héraðsskjalasafn
Borgarfjarðar
Héraðsskjalasafn Borgarfjarðar er opin-
bert skjalasafn fyrir Mýra- og Borgar-
fjarðarsýslu og starfar eftir lögum um
Þjóðskjalasafn Íslands og reglugerð
um héraðsskjalasöfn.
Markmið Héraðsskjalasafnsins er að
safna, varðveita og skrá öll opinber
skjöl, að skjölum ríkisstofnana frátöld-
um. Safnið sækist einnig eftir að fá til
varðveislu skjöl og myndir frá einstakl-
ingum, félögum og fyrirtækjum á safn-
svæðinu. Safnið veitir almenningi
aðgang að framangreindum skjölum
nema á þeim hvíli leynd samkvæmt
lögum eða sérstökum ákvæðum þar
að lútandi.
Héraðsskjalasafn Borgarfjarðar var
stofnsett árið 1961 og var þegar hafist
handa við söfnun á skjölum og gögn-
um sem tilheyra héraðsskjalasöfnum,
samkvæmt lögum um héraðsskjala-
söfn frá árinu 1947. Söfnun í upphafi
annaðist Ari Gíslason, kennari, fræði-
maður og starfsmaður safnsins. Hann
vann þar ómetanlegt starf. Á þeim
tíma var safninu búinn staður ásamt
Byggðasafni Borgarfjarðar í húsnæði
Kaupfélags Borgfirðinga. Það hafði þá
samtals til umráða 22 m2.
Árið 1970 voru söfnin tvö flutt ásamt
Héraðsbókasafni Borgarfjarðar á eina
hæð að Borgarbraut 61 í Borgarnesi
og fékk starfsemin í upphafi nafnið
Safnastofnun Borgarfjarðar sem var
síðar breytt í Safnahús Borgarfjarðar
og felur nú í sér starfsemi hinna fimm
safna Borgarfjarðar. Þröngt var um
söfnin á Borgarbrautinni og sífellt
voru uppi áform um betri aðstæður,
jafnvel að nýtt safnahús yrði byggt og
kom ýmis staðsetning í Borgarnesi til
álita í því tilliti.
Árið 1988 flutti öll starfsemi safn-
anna í núverandi húsnæði að Bjarnar-
braut 4–6. Sérstök fimm manna stjórn
var yfir skjalasafninu allt til ársins 1979.
Fyrsti forstöðumaður Safnahúss Borg-
arfjarðar var Bjarni Bachmann. Þó að
ekki sé á aðra hallað ber að minnast
sérstaklega á störf hans fyrir skjala-
safnið, ásamt störfum Ingimundar
Ásgeirssonar, fyrrum formanns stjór-
nar safnsins. Þessir menn lyftu, ásamt
fleirum, grettistaki í söfnun skjala og
mynda úr Borgarfirði, skráningu á
þeim, flokkun og uppröðun á fyrstu
árum Héraðsskjalasafns Borgarfjarðar.
Byggðasafn
Borgarfjarðar
Árið 1960 telst vera upphafsár safns-
ins. Aðalhvatamaður að stofnun þess
var Haukur Jörundsson, kennari á
Hvanneyri, en að safninu stóðu eftir-
taldir aðilar: Samband borgfirskra
kvenna, Borgfirðingafélagið í Reykja-
vík, Búnaðarsamband Borgarfjarðar,
Ungmennasamband Borgarfjarðar og
Kaupfélag Borgfirðinga.
Safninu var lengi ekki hugaður
fastur staður en var árin undir 1970 í
húsnæði hjá Kaupfélagi Borgfirðinga
í Borgarnesi, þá við Egilsgötu. Árið
1970 fékk það samastað á Borgar-
braut 61 ásamt Héraðsbókasafninu og
Héraðsskjalasafninu. Í maí 1988 fluttu
söfnin að Bjarnarbraut 4–6 þar sem
þau eru enn í dag. Þar er Safnahús
Borgarfjarðar sem hýsir auk byggða-
safnsins héraðsbókasafn, héraðsskjala-
safn, náttúrugripasafn og listasafn.
Núverandi samþykktir Byggðasafns
Borgfirðinga eru frá því í árslok 2008.
Áhugaverðir staðir í Borgarbyggð
Neðri bærinn í Borgarnesi
með Borgarneskirkju.
Haugur Skallagríms í Borgarnesi.