Ægir - 15.12.1955, Blaðsíða 12

330
Æ GIR
voru eign útlendinga og sátu þeir oft fyrir
viðskiptum.
Af þessum sökum urðu þeztu aflaárin á
síldveiðunum stundum mestu tapárin hjá
íslenzkum síldarútvegsmönnum. Var talið,
að aðstaða sú, sem Norðmenn höfðu hér
á landi til þess að nota íslenzkar hafnir og
landstöðvar sem bækistöðvar fyrir síldar-
útgerð sína hér við land, ætti meginþátt í
því að eyðileggja afkomu íslendinga sjálfra
á síldveiðunum.
Með fiskveiðalöggjöfinni frá 1922 var
útlendingum bannað að hafast hér við í
landi eða á höfnum til þess að reka þaðan
fiskveiðar utan landhelgi. Þó nutu danskir
ríkisborgarar jafnréttis við landsmenn
samkvæmt sambandslögunum, og heimilað
var að veita ríkisborgurum annarra þjóða
undanþágu frá lögunum samkvæmt milli-
rík j asamningum.
Til þess að fá lækkun á innflutnings-
tolli á íslenzku saltkjöti í Noregi voru slík-
ar undanþágur veittar til löndunar á tak-
mörkuðu magni bræðslusíldar úr norskum
skipum. Vöktu þessar undanþágur mikla
óánægju íslenzkra útgerðarmanna.
Síldareinkasala var stofnuð samkvæmt
lögum árið 1928, en varð gjaldþrota 1931.
Síldarútvegsnefnd hefur starfað síðan
1935 og haft með höndum sölu saltsíldar,
og hefur salan yfirleitt tekizt vel. Formenn
nefndarinnar hafa verið Finnur Jónsson,
Sigurður Kristjánsson og Jón L. Þórðar-
son.
Óskar Halldórsson hélt því fram í ítar-
legri blaðagrein í dagblaðinu „Vísi“ vorið
1924, að bezta ráðið til þess að losa síldar-
útveginn undan yfirráðum útlendinga og
efla atvinnu í landinu, væri að ríkið setti
á stofn síldarverksmiðjur og léti starf-
rækja þær. Taldi Óskar, að einstökum
mönnum eða félögum væri ofvaxið að
leggja fram svo mikið fé sem þyrfti til
byggingar verksmiðjanna.
Hins vegar ætti útgerð einstaklinga að
halda áfram að afla síldarinnar fyrir eigin
reikning. Bæði útgerðarmenn og sjómenn
myndu stórhagnast á rekstri verksmiðj-
anna, ef þær yrðu reistar. Síldin væri
mesta verðmæti, sem íslendingar ættu kost
á að hagnýta sér.
„Síldarverksmiðjurnar eiga bæði sína
góðu og slæmu tíma“, sagði Óskar, „en
þær geta orðið að ómetanlegu gagni fyrir
þjóðina“. Vann Óskar síðan að framgangi
málsins á margvíslegan hátt. Hann fékk
marga áhrifamenn til fylgis við málið, þar
á meðal Magnús Kristjánsson alþm., sem
bar fram þingsályktunartillögu á Alþingi
1927 „um rannsókn á kostnaði við að
byggja fullkomna síldarverksmiðju á hent-
ugum stað á Norðurlandi". Tillagan var
samþykkt nær einróma. Þegar til fram-
Óskar Halldórsson.
kvæmda á henni kom, var Jóni Þorlákssyni
falin rannsóknin. Leysti hann hana bæði
fljótt og vel af hendi.
Á Alþingi árið 1928 fluttu þeir Erlingur