Ægir - 15.12.1974, Blaðsíða 11

þykir að bsnda á, að frásögn Espólíns í árbók-
unum um þetta slysfaraár er ærið villandi.20
Á hverju einasta ári frá 1685—1699 urðu
fleiri og færri skiptapar, en þó mestir 168721
og 1690.22 Um þá verður ekki rætt hér. Fyrst
tók þó steininn úr árið 1700, en þá urðu hér
á landi mestu slysfarir á sjó á einum degi, sem
heimildir greina frá fyrr og síðar.
Sjö annálar23 geta hinna miklu sjóslysa, sem
urðu hér við land föstudaginn síðastan í góu
árið 1700, en þá var 8. marz. Talsverðs mis-
ræmis gætir í frásögnum þeirra af þessum at-
burðum, en þó ekki meira en svo, að unnt er
að átta sig nokkurn veginn á, hve margir bát-
ar fórust þennan dag, og jafnframt, hve mik-
ill fjöldi manna drukknaði.
Þrír annálshöfundar lýsa veðrinu slysfara-
daginn. í Setbergsannál segir: „Gjörði á mjög
hastarlegan skaðafjúkbyl á útsunnan, en um
morguninn var gott og hlýtt veður“.24 Lýsing
Vallaannáls er þessi: „Kom úr góðu veðri hast-
arlegt og hræðilegt stormviðri af útsuðri með
öskufjúki, svo engri skepnu mátti vært segj-
ast utan húsa*1.23 Knöppust er veðurfarslýs-
ingin í Fitjaannál: „Gerði mjög hastarlegan
byl,“2G stendur þar.
Verður nú reynt að skilgreina manna- og
skipatjón þennan dag samkvæmt frásögnum
annála, jafnframt og athugað verður, hvernig
þær koma heim við aðrar samtíma heimildir.
Þrír annálar27 geta þess, að eitt skip hafi
farizt úr Vestmannaeyjum með allri áhöfn, og
telur einn hana hafa verið 9 menn. Almennt
voru á þessu tímabili 13 menn á vertíðarskip-
um Vestmannaeyinga, og verður við þá tölu
miðað hér.
Þrir annálar2s herma, að 3 skip hafi farizt úr
Grindavík, en einn segir þau hafa verið 4.29
Þrjátíu menn hafa drukknað af þeim sam-
kvæmt frásögn tveggja annála,30 en einn til-
greinir 26.31 Lægri talan virðist mér sennilegri
bæði að því er varðar fjölda skipa og manna,
þar sem hér mun hafa verið um að ræða tvo
áttæringa og einn sexæring.32 Ennfremur fórst
1 maður í lendingu í Grindavík.
Af Stafnesi fórst teinæringur og sexæring-
ur og með þeim 18 menn..33 Ennfremur tók
2 menn út af áttæringi frá Býjaskerjum.34 Úr
Garði fórst einn bátur með 2 mönnum,33 úr
Seylu 6 bátar,34 sennilega með 12 mönnum,
úr Hraunum 3 bátar með 6 mönnum,35 af Sel-
tjarnarnesi 12 bátar með 50 mönnum og af
Akranesi 1 bátur,30 sennilega með 7 mönnum.
Fimm annálum ber saman um, að af Seltjarn-
arnesi hafi farizt 12 bátar.37 Tveir annálsrit-
aranna telja, að á þessum bátum hafi verið 43
menn,38 en þrír segja þá hafa verið 50.30 Mér
virðist seinni talan sennilegri, þótt annálum
beri að vísu ekki saman um stærð bátanna,
því að einn þeirra telur, að hér hafi verið um
9 sexæringa og þrjú tveggjamannaför að
ræða,40 en annar segir þessa báta hafa verið 9
fjögramannaför og 3 tveggjamannaför,41 sem
er sennilegra. Hafa verður í huga, að á þess-
um tíma árs var að öllum jafni 5 manna
áhöfn á fjögramannaförum.
Fimm annálar greina frá skiptöpum undir
Jökli. Þrír telja,42 að þar hafi farizt 4 skip,
einn 3 eða 443 og sá fimmti segir skipin hafa
verið 3 og á þeim 22 menn.44 1 Hestsannál er
þetta orðað svo: „Á Vesturnesi 4 (skiptapar),
týndust 27 menn“. Ekki var ótítt, að Borgfirð-
ingar kölluðu Snæfellsnes Vesturnes. Mér þyk-
ir frásögn Hestsannáls sennilegust, enda fór
þá enn margt Borgfirðinga þangað vestur til
útróðra, svo að séra Benedikt á Hesti hlaut
að vera nærkomnari fregnum af sjóslysunum
undir Jökli en t. d. séra Eyjólfur á Völlum
í Svarfaðardal, er telur, að við Snæfellsnes
hafi þennan dag farizt 3 skip með 22 mönn-
um. Þögn Grímsstaðaannáls um sjóslysin
undir Jökli er kynleg, en af henni má þó ekki
álykta, að þau hafi ekki orðið. Frásögn ann-
álsins af slysförum þetta ár er fremur rugl-
ingsleg og lítt á hana treystandi í flestum
atriðum.
Eftir því sem nú hefur verið rakið, verður
helzt að ætla, að 8. marz árið 1700 hafi far-
izt hér við land 33 skip og bátur og af þeim
drukknað 160 menn. En auk þess fórust 5
menn, sem ýmist drukknuðu í lendingu eða
tók út af bátum. í engum annál er greindur
fjöldi þeirra skipa iog báta, sem fórst þennan
dag, en hins vegar telur einn annállinn, að
með þeim hafi farizt 136 menn. Efalítið er hér
málum blandað hjá séra Eyjólfi á Völlum, þar
sem hann telur mannfjöldann, sem drukknar
8. marz 1700, nákvæmlega hinn sama og í sjó
fórst á góuþrælinn 1685. Hestsannáll og Mæli-
fellsannáll segja, að drukknað hafi 157 menn í
fárviðrinu 8. marz, en Fitjaannáll telur þá
hafa verið 160, og kemur sú tala nákvæmlega
heim við það, sem fyrr er greint, þegar frá
eru taldir þeir 5 menn, sem ýmist drukknuðu
í lendingu eða tók út af bátum, en eðlilegt
Æ GIR — 385