Ægir - 15.12.1974, Blaðsíða 26

fjölþjóðlegar samþykktir til að draga úr sókn
á Færeyjamiðum og í síldarstofnana í Norð-
ursjó, jafnframt því sem auknar ráðstafanir
hafa verið gerðar til verndar Atlanto-Scandia
síldarstofninum, þ. e. norsku vorgotsíldinni.
Þá hefur mjög verið hert á friðunaraðgerð-
um á skýrslusvæði Norðvestur-Atlantshafs-
nefndarinnar við austurströnd Norður-Ame-
ríku og V.-Grænland. Samkomulagstilraunir
hafa farið út um þúfur til að draga úr sókn
í þorsk- og ýsustofnana í Barentshafi og við
norðanverðan Noreg.
Hafréttarráðstefnan.
Starfsmenn Fiskifélagsins hafa unnið all-
mikið starf fyrir sendinefnd íslands á Haf-
réttarráðstefnu Sameinuðu þjóðanna. Ráð-
stefnan hófst í New York í desember s. 1. og
var framhaldið í Caracas í Venezuela á s.l.
sumri án sýnilegs árangurs, að því er mörgum
fannst, þar sem ekki voru gerðar samþykktir
um neina veigamikla efnisliði væntanlegs haf-
réttarsáttmála. Hinsvegar verður að benda á,
að ekki stóð til að hefja atkvæðagreiðslur á
þessu stigi ráðstefnunnar. Raunar má segja,
að einungis mestu bjartsýnismenn hafi haft
ástæðu til að verða fyrir vonbrigðum með að
sýnilegur árangur varð ekki meiri en raun bar
vitni.
Með sýnilegum árangri á ég við, að sam-
staða hafi náðst um lykilatriði eða stefnumót-
andi atriði. Þetta gerðist hinsvegar ekki, eins
og fyrr segir. Þegar skoðaðar eru niðurstöður
þessa þáttar ráðstefnunnar — eða vöntun á
niðurstöðum — hvort sem menn vilja, verður
að hafa í huga nokkur atriði.
1. Hinn mikla fjölda þjóða, sem ráðstefnuna
sóttu. Alls var boðið 148 þjóðum auk
fulltrúa fjölda alþjóðlegra stofnana og
samtaka. Margar þessara þjóða hafa ný-
lega öðlast sjálfstæði.
2. Umfang vandamálanna, sem leysa á.
Hver á að eiga eða stjórna nýtingu þeirra
auðæfa jarðar, sem enn hefur ekki verið
skipt upp. Lífræn og ólífræn auðæfi hafs,
hafsbotns og jarðdjúps hafsbotnsins.
3. Öll vandamál tengd skiptingu þessara
auðæva, svo sem stærð landhelgi, mörk
auðlindasvæðis utan landhelgi, vandamál
friðunar og nýtingar fiskstofna, vanda-
mál mengunar og vísindalegra rann-
sókna, kröfur landluktra ríkja, stjórnun
á vinnslu auðæfa úthafs og hafsbotns
þess.
Spyrja má hvort íslenzka sendinefndin hafi
orðið fyrir vonbrigðum. Segja má, að svo hafi
verið að vissu leyti. Við vonuðumst til, að sam-
staða næðist um ýmis stórmál eða grundvallar-
atriði á þessu stigi ráðstefnunnar. Flutti for-
maður íslenzku nefndarinnar merka ræðu af
íslands hálfu strax í upphafi ráðstefnunnar
og benti á aðalefni slíks samkomulags um
grundvallarsjónarmið. Varð ísland síðan með-
flutningsland að tillögum um lausn megin-
mála.
Þótt engar formlegar yfirlýsingar þessa efn-
is hafi verið gerðar í lok ráðstefnunnar, er
samt ljóst að nægileg samstaða er nú um ýmsa
þýðingarmikla málaflokka — t. d. 12 mílna
landhelgi og 200 mílna auðlindasvæði, frjáls-
ar siglingar kaupskipa um sund. Hinsvegar er
rétt og skylt að geta þess, að margar þjóðir,
sem lýýst hafa fylgi sínu við framannefnd at-
riði, eru með þann fyrirvara, að um önnur
vandamál, enn óleyst, verði samið á þann
hátt að viðunandi verði fyrir þær. Má nefna
hagnýtingu fiskstofna innan og utan marka
auðlindasvæðisins, reglur um varnir gegn
mengun — ekki sízt á auðlindasvæðum, vís-
indalegar rannsóknir og siglingar herskipa um
sund.
Fyrir íslendinga eru málefni auðlindasvæð-
isins efst á baugi og þá einkum hagnýting
fiskstofnanna. Okkar skoðun hefur verið, að
setja beri alþjóðlegar lágmarksreglur um
friðun fiskstofna. Strandríkið geti sett strang-
ari reglur hjá sér en hinar alþjóðlegu lág-
marksreglur. Hinsvegar eigi aðalreglan um
nýtingu fiskstofnanna að kveða á um óskorð-
aðan rétt strandríkisins með hliðsjón af al-
þjóðlegum lágmarksreglum um friðun.
Þetta þýðir samt í raun, að leita verður
samkomulags viðkomandi ríkja um alla far-
stofna, sem ganga á milli yfirráðasvæða hinna
ýmsu landa.
Þar sem megináhugamál okkar er að fá
yfirráðarétt yfir hagnýtingu auðæfa auðlinda-
svæðisins, höfum við reynt að sætta sjónar-
mið þeirra þjóða, sem gera kröfur um að lög-
saga strandríkis á auðlindasvæðinu jafngildi
200 mílna landhelgi og þeirra, sem einskorða
vilja lögsöguna við hagnýtingu auðæfa svæð-
isins.
400 — Æ GIR