Ægir - 01.07.1981, Blaðsíða 12

vind, eigi að miða við 110 hnúta eða jafnvel meir.
Hins vegar megi sennilega færa markið niður í um
90 hnúta á skjólsælum stöðum. Páll Bergþórsson
og Ólafur Einar Ólafsson skrifuðu grein í sama
hefti Veðursins, þar sem þeir komast að mjög svip-
aðri niðurstöðu. Raunar eru þessar tölur í sífelldri
endurskoðun. (Núverandi vindhraðamet er frá því
16. febr. 1981, þegar vindhraði komst í 120 hnúta
í hviðu á Þyrli í Hvalfirði).
Svona tölur segja náttúrlega ekki mikið einar
sér. Maður sem ekki hefur lent í svona vindi, getur
engan veginn gert sér grein fyrir áhrifum hans. Hér
er kannski ástæða til að hamra á því, að vind-
hraðamælingar eru tvenns konar. í fyrsta lagi eru
mældar vindhviður. Til að hviða komi fram á
mælum, þarf hún að standa í 2-4 sekúndur. Allar
hæstu vindhraðatölur eru úr slíkum hviðum. í
öðru lagi er mældur eða áætlaður meðalvindur í 10
mínútur og út frá þvi er sagt að vindur hafi verið
svo og svo mörg vindstig, eftir þessum meðalvindi.
Þegar talað er um vindstig, er því átt við meðalvind
í 10 mínútur. Eilífur ruglingur er hér á milli hjá
fólki og er það ekkert skrýtið. Ég veit ekki hvernig
best væri að leysa þetta mál, kannski með því að
búa til hugtakið hviðustig. Annar ruglingur ná-
skyldur þessum er að fyrir 12 til 15 árum var
ákveðið að vindstigin væru ekki nema 12, það sem
áður var talið 13, 14 o.s.frv. væri líka kallað 12.
Ástæða þessarar breytingar var sú, að eftir að
vindur nær 12 vindstigum er nær útilokað að meta
hvort hann er 12 eða 15. Það er nefnilega hreint
ótrúlega hvasst í 12 vindstigum. Það er engan veg-
inn stætt á bersvæði, skyggni er mjög takmarkað
vegna særoks, sandbyls eða skafrennings og
hættulegt er að vera á ferli. Meira að segja er ótrú-
lega hvasst í 8 vindstigum. Átta vindstig hafa t.d.
talsverð áhrif á göngu. Ef þið eruð á göngu úti í 8
vindstigum, þurfið þið að berjast á móti vindinum
ef hann er jafn og ef hann er byljóttur hættið þið
að hafa fullt vald á stefnunni. Nóg um þetta.
Ofviðraskrá — Um tíðni ofviðra eftir árstímum.
Að öðru leyti en því sem hér áður var talið hafa
íslensk ofviðri fremur lítið verið rannsökuð.
Nokkrar greinar hafa þó endrum og eins birst i
Veðrinu, tímariti veðurfræðinga, um einstök
veður. Hér á árum áður meðan bretar og þjóðverj-
ar stunduðu veiðar á íslandsmiðum lentu togarar
þeirra sem kunnugt er oft í hrakningum og fjöldi
Seglskipið Egmonl í fellibylnum mikla 1780. Teiknað daginn
eftir óveðrið af yfirmanni á skipinu. (Úr bók W. Reids).
þeirra fórst. Þetta varð þessum þjóðum hvatning
til rannsókna bæði á þeim veðrum sem sköðunum
ollu og sömuleiðis á íslenskum ofviðrum almennt.
Þessar erlendu rannsóknir ná þó í langflestum til-
vikum til svo fárra ára að varasamt er að draga af
þeim almennar og víðtækar ályktanir.
Fyrir tveimur árum eða svo urðu nokkrar um-
ræður um loðnuveiðibann í desember. Inn í þær
umræður spannst að nokkru hver mundi vera
tíðni ofviðra eftir árstímum hérlendis. Einnig var
mikið um þetta rætt eftir Alþingiskosningarnar s.l-
vetur. í ljós kom að enginn vissi neitt nákvæmt
svar við þessu. Allir voru þó sammála um að há-
veturinn, desember til febrúar væri versti tíminn,
en það meira af tilfinningu en að einhverjar tölur
væru til þar um. Þetta er þó engin algild regla i
heiminum að veður séu verst að vetrum. Víða í N-
Evrópu er haustið talið verst og til eru þeir staðir
þar sem vor eða jafnvel sumar eru verst. Ég gerði
vegna þessa allnokkra úttekt á þessu. í byrjun leit
ég aðeins á ofviðri yfir landið í heild og gerði enga
tilraun til að lita sérstaklega á ofviðratíðni eftir
landshlutum, þannig að ýmis mjög staðbundin of-
viðri féllu úr, jafnvel þótt þau hafi verið mjög
hörð.
Alls ekki er auðvelt að skilgreina ofviðri. Margir
þættir koma þar við sögu. Ég einblíndi í þessari at-
hugun minni á einn þessara þátta, þ.e.a.s. vindinn-
Ástæðan er að líklegt má telja að líkur á tjóni fari
vaxandi með vindhraða og útbreiðslu ofviðris. Að
visu getur vegna annarra þátta orðið meira tjón 1
364 — ÆGIR