Ægir - 01.02.1985, Blaðsíða 30

færaslóð, þótt hún reyndist fót-
reipistrolli þeirra staksteinótt.
Það var aldeilis ekki nóg að renna
niður hér og þar handlóðinu með
smjörlíkisskálinni neðan í og sjá,
að það hafði komið niður á
sandbotn, það gat reynst margur
steinninn íbotninum skeinuhætt-
ur þrítvinningsvörpunni og fót-
reipinu, sem sat fast á minnstu
steinnibbu.
Ekki var heldur mikil stoð í
sjókortunum til togveiða. Dýpis-
tölur voru mjög strjálar og kortin
sýndu ekkert um botngerðina.
Það má segja, að aðalaðferðin
við aðfinna úthvernigtogaskyldi
á ókunnri slóð væri sú að festa
trollið og þá rífa og láta út bauju
á festuna. Þetta var auðvitað
bæði seinleg aðferð til að kynnast
slóðinni og kostnaðarsöm og
frámunalega erfið mannskapnum
ogolli löngumfrátöfumáveiðun-
um, skipin lágu heilu og hálfu
sólarhringana í bætingu.
Um þessar mundir voru Eng-
lendingar að byrja að nota á
vondum botni trébobbinga á
miðju fótreipinu (bússuminu).
Þessir trébobbingar sem flestir
gamlir togaramenn muna vel,
voru trérúllur, 10-12 tommu
þykkar og allt að tveimur fetum í
þvermál, og rúllurnar voru heilar
nema mjótt gat í miðjunni fyrir
fótreipið sem bobbingarnir voru
dregnir upp á.
Hringurinn var klæddur með
járni þegar almenn notkun var
komin á þessa bobbinga, því að
óvarðir vildu þeir urgast strax upp
á grýttum botni. Þessar rúllur
voru kallaðar bobbins á enskunni
en bobbingar á íslenzkunni. Til
varð orðið botnvöltrur, haglega
smíðað nýyrði, en ekki nógu þén-
anlegt og náði ekki að festast í
máli manna.
Þeir reyndu að nota trébobb-
inga á Forsetanum, en Bergur
sagði að rifrildið hefði heldur
versnað við það en hitt, af því að
skipið réð ekki nógu vel við
bobbingana. „Hann tróð trollið",
sagði Bergur, „svo að við tókum
þá af". Þórður staðfesti þetta og
sagði Forsetann ekki hafa verið
gott togskip, hann hefði til dæmis
misst fljótt ferð, ef einhver bræla
var á móti. Eitthvað trúi ég tog-
krafturinn væri aukinn síðar með
betri nýtingu á dampi (yfirhitun)
og fleiru.
Forsetinn var með stórt troll á
þessum tíma, 75 feta höfuðlínu,
en algengast var 60—70 fet. Þótt
trébobbingarnir yltu betur yfir
smáójöfnur en bert fótreipið, þá
voru þeir þyngri í drætti og það
getur verið, að þeir á Forsetanum
hafi verið með of stóra bobbinga.
Menn voru enn að þreifa sig
áfram með þennan búnað á fót-
reipinu og finna hvað hentaði
skipum þeirra. Stærstu bobbing-
arnir, 22 tommu bobbingar geta
hafa verið þessum skipum ofviða.
Ekki var um að ræða að toga á
dýpra vatni en 80—90 föðmum og
almennt héldu þessi skip sig á
60—70 föðmum og það takmark-
aði náttúrlega veiðislóðina.
Þegar loks var fundin viðun-
andi togslóð vartekið miðaffjöll-
um og stefnur krotaðar inn í kort
og svo togað út frá baujum.
Það er ekki sanngjarnt að
kenna það reynsluleysi fyrstu
íslenzku togaraskipstjóranna,
hversu erfiðlega þeim gekk að
halda heilli vörpu fyrstu árin.
Meginorsökin var sú, sem rakin
hefur verið, að þeir gátu tak-
markað nýtt sér togslóðir Eng-
lendinganna vegna þess að þeir
lögðu alla áherzluna á þorsk-
veiðar en hinir á ýsu og kola, og
íslendingarnir hlutu því að leita
fyrir sér á ókunnum togslóðum,
með veika vörpu ogfótreipistroll.
Þá er og að nefna það, að
vængendunum var lásað í hler-
ana. En eftir að grandaratrollin
komu, og hlerarnir urðu eina 50
faðma á undan vörpunni í drætú
gátu menn sem nákvæmir voru
og fylgdust með vírunum, oft
fundið, þegar hlerarnir fóru að
skella í grjót og bjargað vörpunn'
með því að stoppa strax og hífa
upp. Þetta var ekki hægt þegat
vængendunum var lásað í hler-
ana, þá var varpan komin í grjót
um leið og hlerarnir.
Dán, troll
Nú skulum við ekki gefa okkur
að það hafi verið neinir jólasvein-
ar, sem komu á dekk til að kasta
á Jóni forseta í fyrsta kastinu. Alft
voru þetta vanir sjómenn. EinS
báðir unglingarnir, þeir höfðu
verið á skútum fráfermingaraldri-
En það eru náttúrlega alltaf mikil
hlaup, köll og handapat í fyrstu
meðan skipshöfn er að samhæf'
ast.
Á Forsetanum voru nógir vanir
menn lærðir hjá enskinum til að
vinna þau verk, sem kunnáttu
þurfti til við að kasta trolli eða
taka troll og svo varáöllumfyrstu
íslenzku togurunum, Coot, For-
setanum, Marzinum og Snorra.
ÞórðurSigurðsson orðaði þetta
svo: „Það gekk ágætlega að kasta
í fyrsta kastinu. Þarna voru þaul-
vanir menn, eins og þeir Bergur
Pálsson, Páll Jónsson og Sigurður
Hansson og svo bræðurnir, Kol-
beinn og Halldór. Við hinir
stóðum bara og horfðum á, eh
það gerðum við nú ekki nema '
fyrsta kastinu."
Margt var með öðrum hætti urh
vinnubrögðin við að kasta trolH
1907 en síðarvarðásíðutogurun-
um, engir grandrópar, engft
bobbingar, engir kvartrópar,
hlerarnir hífðir út á trollvírunum,
pokanum kastað á höndum og
einnig fótreipinu með keðjunni.
Verk skipstjórans var þó svipað
ogalla tíð á þessum skipum; hler-
unum slakað á hleramörk og
78-ÆGIR