Ægir - 01.02.1985, Blaðsíða 32

innbyrt aftur; belly, sem merkti á
enskunni undirbyröiö á belgnum,
færðist á allan belginn, lengi vel
kölluðu þó togaramenn undir-
byrði belly og yfirbyrðið batings,
en svo varð það ríkjandi að
lokum að nefna þetta belg- undir
og yfirbyröi. Codline varð kodd-
lína en síðan kolllína og var þá
orðið rökréttara en hið enska; gils
var notað óbreytt; bobbins urðu
bobbingar; groundropes urðu
grándrópar, en svo varð hitt
enska heitið footropes meira
notað og íslenzkað sem fótreipi;
bolchlines urðu bolslínur;
headline varð höfuölína; fishing-
line varð fiskilína; quaterropes
urðu kvartrópar; buntwing varð
undirvængur og topwing yfir-
vængur, en einnig toppvængur
og flymeshes urðu flámöskvar
(nýyrði rökrétt smíðað). Enskur-
inn áttu mörg heiti á vírunum
milli hlera og ross, eftir að sú
breyting varð á trollunum
(Vignon & Dahl); þessirvírarhétu
bridles, sweepwires, spreadwir-
es, en mest notuðu þeir cables,
en það kölluðu íslendingarnir
grandara og sóttu það orð í
groundropes, en rossið fluttist
óbreytt; towingblock varð
togblökk; knockoutvarö slá útog
knock out bar var þýtt úrsláttar-
járn; otter boards eða doors varð
hlerar; brackets hélzt sem
brakket; bagvarð poki; stropvarb
stroffa; pendant varð dauöi legg-
urinnágrandaratrollunum; beck-
ets varð millibobbingar en líka
vasi á pokanum til að hífa hann
útá, eftir að þau vinnubrögð fóru
að tíðkast; fair-lead varð ferlaufa
og er nú vandséð hvað lá að baki
myndun þess heitis á þessum
flötu litlu blökkum sem stóðu
þvert út úr keisnum, sennilega
hefur þetta afbakast úr enskunni,
en þó má ímynda sér, að líkingin
sé sótt í laufblað; í fyrstu held ég
að blökkin hafi verið kölluð
ferledd upp á enskuna.
Eitt var það enska orð, sem ald-
rei réðist neitt við en fór ítaugarn-
ar á mönnum, vegna þess að
framburðurinn var misjafn og
orðið Ijótt og óíslenzkulegt; það
var orðið messenger, sem menn
báru fram messeindsér en líka
messengír. Þetta var vír með krók
á endanum, sem togvírarnir voru
hífðir saman á, þegar búið var að
kasta og vírarnir teknir í togblökk-
ina, króknum var húkkaðáforvír-
inn og hann hífður að afturvírn-
um og vírarnir síðan hífðir saman
í togblökkina. Mönnum leiddist
þetta orð og reyndu ýmis íslenzk
heiti, en ekkert dugði, orðið
fylgdi síðutogurunum allt til
enda. Orðið hlaupari var í ann-
arri notkun, en orðið smali sýnist
að hefði hæft þessu tæki, þa^
smalaði saman vírunum, en
hvorki það orð né sendill né neitt
annað orð vann bug á messeinds-
érnum eða messengírnum.
Þótt þannig væri flestu viðvíkj'
andi veiðarfærinu og öðru þvl'
sem sérlegt var á þessari skiþa'
gerð íslenzkað eða lagað að
íslenzkunni úr ensku máli, þa
áttu menn auðvitað íslenzk
gömul og góð orð yfir flest annað
um borð í skipi, sem of langt er
upp að telja, þótt hér megi nefna
til skýringar kaðla, víra, lása,
blokk eða blökk, talíur og svo
flest í búnaði skipsins sjálfs, svo
sem mastur, reiði, stýri, stjórn-
borða og bakborða, fulla ferð/
hálfa ferð, en aftur á móti vat
mest notað slóferö um hæga ferð,
og slóa í stað þess að andaefa
enda var þrengri merking í þvl
fyrrnefnda; að slóa merkti aðeins
að andæfa í vondu veðri, en
íslenzka orðið hafði víðari merk-
ingu, til dæmis andæfðu meno
upp línu við dráttinn. Aldrei náð'
vélsími að útrýma telegraffinu og
aldrei áttaviti kompásnum.
Ásgeir Jakobsson:
Leiðrétting
\ bókinni: „Saga af Aðalsteini
Jónssyni og Alla ríka" er á bls.
11 7-118 sagt frá komu 1000
lesta togaranna þýzku 1960 og
svo talið í þeirri frásögn, að það
hafi fyrst verið gert um borð í tog-
aranum Sigurði að snörla inn
vörpubelginn þvert yfir skipið
fyrirframan spil, en við þá aðferð
leystist vandi manna við að taka
trollið á þessum skipum, sem
voru með mastrið of framarlega.
Það var um borð í Víkingi AK
100, sem ofannefnd aðferð var
fyrst notuð, samanbereftirfarandi
yfirlýsingu skipstjórans og 1. vél-
stjóra:
„Við undirritaðir tókum við
Víkingi AK-100 nýjum
haustið 1960. Þá gerðum við
okkur strax Ijóst að það væri
þröngt á spilgrindinni og ill-
mögulegt að snörla inn belg-
- inn þar, og vegna þess hve
mastrið var framarlega 3
dekkinu hefði belgurinn 3
trollinu þurft að vera óþarf'
lega langur. Voru því stra*
settar festingarfyrir kastblakk-
ir í lunninguna fyrir framat1
spilið og stýriferliður settur
framan á spilhornið og var
snörlað með þessum útbún-
aði í þau 12 ár, sem við vorum
á skipinu.
Hans Sigurjónsson (sign^
Sigurjón G. Þórðarson (sign^
80-ÆGIR