Ægir - 01.07.1989, Side 8

348
ÆGIR
7/89
tekið upp fyrrnefnt skrapdagakerfi,
þar sem heildarafla þorsks var
skipt milli togara og báta og
togurum ákveðinn viss dagafjöldi
til að ná sínum hluta aflans, veið-
um báta var stjórnað með tak-
mörkunum á netaveiðum og
svæðalokunum. Eftir því sem
sóknargeta flotans óx fækkaði
veiðidögum sem skipin höfðu til
umráða, þannig var skuttogurum
bönnuð þorskveiði árið 1977 í
samtals 42 daga, en 1983 voru
togurum bannaðar þorskveiðar
samtals í 110 daga, þá var svo
komið að allir botnfiskstofnar við
landið voru að minnsta kosti full-
nýttir (Hámarksjafnstöðuafla teg-
undar náð).
Færa má rök að því að nauðsyn-
legt hafi verið fyrir Islendinga að
ofveiða alla fiskstofna á íslands-
miðum að loknum landhelgisdeiI-
unum til að tryggja rétt sinn til
landhelginnar.
Aðdragandi kvótakerfis
Afli fór að dragast saman 1982
(sjá línurit 2.) og kröfum um
breytta stjórn veiða óx fylgi. Ein-
kennilegt er í Ijósi dagsins í dag að
útgerðarmenn voru almennt and-
vígir kvótakerfi til ársins 1983. Að
vísu höfðu þeir slæm fordæmi,
kvóti hafði verið á innfjarðarækju
frá því á sjöunda áratugnum og
kvóti var settur á síldveiðarnar
1975, hvorttveggja reyndist illa í
fyrstu. Innfjarðarrækjan var kvóta-
bundinn einstökum þéttbýlis-
stöðum og einungis um heildar-
kvóta að ræða, voru þar, og eru,
talandi dæmi um óhagkvæmni
heildarkvóta.
Kvóti var festur á síldveiðunum
með reglugerð nr. 280 1977, um
var að ræða aflakvóta á bát, en
leyfin voru ekki framseljanleg. Á
vertíðinni 1977 komu 200 tonn í
hlut hvers báts. Af svo litlum kvóta
leiddi að nótin sem er hagkvæm-
asta veiðarfæri til síldveiða var of
mikil fjárfestingfyrireinstaka báta.
Eftir útfærslur landhelginnar
1972 og 1975, var stöðug aukning
afla til ársins 1981. Velmegun á
Islandi má að mestu rekja til upp-
hleðslu fjármagns fengnu úr haf-
inu kringum landið, þannig að
tæplega tvöföldun aflaverðmætis
ætti þegar frá liði að valda lífskjara-
byltingu hér á landi. Eðlilegt er að
nokkur tími líði þar til viðbótar-
tekjur vegna aukins afla fari að
skila sér að fullum þunga inn 1
þjóðfélagið. Fjárfestingin þarftím3
til að borga sig áður en tekjuflæðis
til aukinnar neyslu fer að gæta;
Vissulega var hagvöxtur meiri 3
íslandi á seinni hluta 8. áratugaý
ins en í öðrum OECD-ríkjum, þ°
ekki jafnmiki11 og við mátti búast-
Fyrir því eru margar ástæður, t- ;
hækkun verðs á olíu sem er stærst'
hluti útlendra aðfanga til vei ^
anna, en vafalaust var óhagkvæm
stjórnkerfi fiskveiðanna helst'
dragbíturinn á aukinn hagvöxt.
Blind velgengni fyrstu áranna
eftir útfærslu landhelginnar ger 1
það að verkum að hagkvæmms
stjórnun fiskveiðanna virtist ek
tímabær. Hagsmunaaðilar í sjav
arútvegi á Austurlandi voru P
öðrum framsýnni í þessum efmJnl
og fluttu tillögur um kerfi aflakvota
á hverju Fiskiþingi á síðari árum
skrapdagkerfisins við hnn
hljómgrunn framan af. Árið 19 '
varð loks viðkomubrestur í loðnn
stofninum og veiði loðnu minn
aði úr rúmum 600 þús. tonnLljj
niður í 13. þús. tonn. Á eftir fy 8
minnkun þorskveiða um tæp
þús. tonn., enn frekari aflabres
fylgdi árið 1983 eins og sést á l'n'
urm 2' s. lesa
A línuritinu er hægt ao
þróun heildarafla í þorskígilbun\s
níunda áratugnum. Af v'nstn. tj|
má lesa breytingar á afla frá arl
árs. Hinn stórfelldi aflabres
1982-1983 leiddi til hugartfj|a
breytingar meðal hagsmunaa ^
í sjávarútvegi og skapaði 8runð
völl að hagkvæmari stýringu vel
anna.
Þróun kvótakerfis 1984-198
Ekki skorti á framsetningu tra;^_
legs grunns að stjórnkerfi fyrjr ‘
veiðar og hvatningu frá má sn^
andi hagfræðingum um að te
Línurit 2
Árlegar breytingar heildarafla í
þorskígildum 1980-1988