Ægir - 01.10.1989, Qupperneq 11

10/89
ÆGIR
515
radar, sjálfsstýring og dýptarmæl-
>r, auk hefðbundins veiði- og
öryggisbúnaðar. Bátar yfir I0 tn.
eru 4 talsins, 10-17 tn. að stærð.
Einn bættist í hópinn í sumar en þá
var Sigrún ÍS 113, 38 tn. stálbátur,
keyptur hingað. Þessi smábátafloti
dregur að landi árlega afla sem
samsvarar góðum ársafla togara.
Um verkunaradferðir
Það er ekki nema rúm öld síðan
fyrst var verkaður saltfiskur til út-
flutnings á Austfjörðum.
Frá byrjun þessarar aldar og
fram í kreppu, árið 1930, var mikil
gróska í saltfiskverkun. Allurfiskur
fór í salt og íbúum staðarins fjölg-
aði stöðugt. Árið 1930 voru þeir
orðnir 1.118 en um aldamótin
bjuggu hér vart meira en 150-200
manns. En á kreppuárunum gekk
eins og kunnugt er verr að selja
saltfiskinn og fyrir hann fékkst lágt
verð. Þessir erfiðleikar urðu m.a.
lil þess að menn fóru að huga að
öðrum verkunaraðferðum. Árið
1937 var hafin hér rekstur frysti-
húss á vegum íshússfélags Norð-
firðinga. En árið áður hófst ísfisk-
ótflutningur héðan en þá fór Stella
brjár söluferðir til Bretlands. Fljót-
fóga eftir að heimsstyrjöldin hófst
dró mjög úr allri fiskvinnslu í
bleskaupstað en að sama skapi óx
ótflutningur á ferskum fiski til
Bretlands.
Árin 1942-1945 var hér engin
fiskverkun. Allur afli var fluttur út
óunninn.
Fóðurmjölsverksmiða var sett á
taggirnar hér árið 1927. Áður
bafði öllum fiskúrgangi, hausum,
bryggjum og slógi verið fleygt í
fjörurnar. Fyrstu árin vann verk-
smiðjan að meðaltali um 2.600
tn- á ári. Árið 1934 var byggð hér
'ítil síldarbræðsla. í stríðsbyrjun
stöðvaðist rekstur þeirrar verk-
smiðju.
Lifrarbræðsla var starfandi hér á
árinu 1880-1884. Og fljótlega
e,tir aldamót bræddi Norðmaður
nokkur, Elías Klosterað nafni, lifur
í nokkur ár. En árið 1906 bundust
norðfirskir útgerðarmenn sam-
tökum um lifrarbræðslu. Og síðar
var öll lifur sem barst brædd í lýsi
um margra áratuga skeið. En síð-
ustu 15-20 árin hefur lifrinni verið
hent og er það miður. Á allra síð-
ustu árum hefur verið komið á lagg-
irnar lítilli bræðslu. En sjómenn
eru tregir til að hirða lifur fyrir það
verð sem vinnslan telst geta
borgað og líklega verður engin
lifur brædd í ár.
Saltsíldarverkun mun hafa verið
einhver á Norðfirði á árunum
1926-1932. Árið 1952-1960
voru starfrækt hér 1-2 síldarplön,
svokölluð en uppúr 1960 hefst
blómaskeið þessararatvinnugrein-
ar. Þetta tímabil er það sem menn
kalla Síldarárin hér um slóðir.
Mest var saltað árið 1963, 56.375
tunnur og flestar urðu söltunar-
stöðvarnar árið 1965 eða sex
talsins. Árið 1968 dróst söltunin
mikið saman enda gekk norsk-
íslenskri síldarstofninn þá ekki
lengur á Austfjarðamið. Einhver
síldarplön tóku eftir þetta við sjó-
saltaðri síld til frekari verkunar og
á sama tíma barst hingað nokkur
síld sem veidd var af íslenskum
bátum á Eljaltlandsmiðum. Þetta
lagðist allt fljótlega af. En síldin
var ekki alveg horfin héðan.
Suðurlandssíld var söltuð hér
1969, 1970 og 1971 en 1972
gekk í gildi algjört síldveiðibann.
En 1980 var aftur byrjað að salta
Siglingar á stríðsárunum
„Það var í verkahring áhafna bátanna að ganga frá fiskinum um borð
og ísa hann fyrir hverja söluferð. Annað hvort var aflanum skipað um
borð úr landi eða þá að fiskibátarnir lögðust beint upp að flutninga-
bátunum og var þá aflinn fluttur á milli skipanna. Ávallt var búið að
gera að fiskinum þegar flutningabátarnir tóku við honum. Misjafn-
lega langan tíma tók að lesta bátana fyrir söluferðirnar, en þegar best
fiskaðist á vetrarvertíðum á Hornafirði tók það oft ekki nema tvo
daga. Aðalkappsmál hverrar áhafnar var að koma sem mestum fiski
í skipið fyrir hverja ferð. í lestum bátanna var ísað í stíurnar, en því
fór fjarri að lestarrýmið eitt væri talið nægjanlegt. Á Sæfinni tíðkaðist
að ísa í kassa, sem hafðir voru á dekkinu, og fyrir kom að fiskur var
hafður í lúkarnum en þar var ekki búið þegar báturinn flutti út ísaðan
fisk. Um borð í Magnúsi voru smíðaðar stíur undir hvalbaknum og
pækilkössum komið fyrir í göngunum sitt hvoru megin við keisinn og
var hægt að koma talsverðu af fiski fyrir í þessu rými. Jafnframt var
stundum fiskur settur í lúkarinn. Á Stellu var venjulega hálfur lúkar-
inn fylltur af fiski auk þess sem komið var fyrir kössum í göngunum
undir fisk. Eins og gefur að skilja voru bátarnir þrauthlaðnir í ferðum
sínum, en enginn Norðfjarðarbáta lagði þó hlaðnari í siglingar yfir
hafið en Sleipnir. Þótti sumum hleðsla bátanna heldur glannaleg,
ekki síst þegar siglt var um hávetur og allra veðra var von. Að vísu
voru settar reglur um hleðslu bátanna, en reynt var að fara í kringum
þær og brjóta eins og mögulegt var. Sem dæmi um það magn sem
flutt var út með bátunum á þessum árum, má nefna að oft voru látnar
110 lestir af fiski í Sæfinn, en báturinn var 103 lestir að stærð."
Smári Ceirssnn
Sjómannadagsbl. Nesk. 1981