Ægir - 01.04.1990, Page 22

186
ÆGIR
4/90
Örn Pálsson:
SMÁBÁTAR -
aflabrögð, hlutdeild í botnfiskveiðum
og grásleppuhrognaframleiðslu
I síðustu grein minni í Ægi fjall-
aði ég um smábátaútgerðina með
tilliti til botnfiskveiða. Auk við-
bóta þar við mun þessi grein vera
að mestu byggð upp á veiðum
smábáta á grásleppu og vinnslu
veiðimanna á afurðum hennar og
þá nær eingöngu hrognunum,
sem er nánast það eina sem nýtt er
af grásleppunni. Einnig verður
reynt að skyggnast inn í mark-
aðsmál, nýjungar og hvað fram-
tíðin ber í skauti sér í grásleppu-
hrognaheiminum.
Inngangur
Á síðasta ári öfluðu smábátar
um 13% af heildarþorskafla þjóð-
arinnar u.þ.b. 45.000 tonn. Sú
tala er byggð á niðurstöðutölum
Fiskifélags íslands fyrir fyrstu 10
mánuði ársins. Láta mun nærri að
heildarafli smábáta hafi verið um
57.000 tonn.
Áætlað útflutningsverðmæti
þessa afla eru 4.5 milljarðar. Við
afla smábáta bætast grásleppu-
veiðar, en útflutningsverðmæti
saltaðra og fullunninna grásleppu-
hrogna (kavíar) nam á síðasta ári
621 milljón. Með þessar tölur að
leiðarljósi fara afurðir sem aflað er
af smábátum yfir 9% af heildarút-
flutningsverðmæti allra sjávar-
afurða landsmanna ársins 1989.
Fjöldi þeirra báta sem færa
þennan afla að landi er um 1.800
og ætla ég að um 3,000 sjómenn
taki þátt í veiðunum.
Af framangreindri upptalningu
er því Ijóst að smábátaeigendur er
fjölmennur hópur sem skapar
mikil verðmæti og atvinnu fyrir
þjóðarbúið.
Gildi smábátaútgerðar
fyrír einstök landsvæði _
Það vekur athygli þegar bráða-
birgðatölur Fiskifélags íslands frá
s.l. ári eru skoðaðar hvað hlutur
smábátaútgerðar í þorskafla ein-
stakra landsfjórðunga er hátt
hlutfall. Hæst er hlutfallið á Aust-
urlandi eða hvorki meira né
minna en 27,7%. Þar er því engin
spurning hversu atvinnuskapandi
þessi atvinnuvegur er fyrir hin
einstöku byggðarlög.
Smábátaútgerðin hefur byggst
upp með miklum hraða á síðustu
árum. Endurnýjun og nýir bátar
hafa flætt inn. Ungir menn og sjó-
menn af stórskipaflotanum hafa
látið drauminn rætast, gerst sjálf-
stæðir útgerðaraðilar. Margt er
það sem hefur ýtt undir þennan
mikla vaxtahraða. Útgerðaraðilar
keppast við að tryggja sér rétt til að
draga fiskinn úr sjónum áður en
tími frjálsrar sjósóknar líður undir
lok eins og boðað er í „frumvarpi
til laga um stjórn fiskveiða" sem
nú liggur fyrir Alþingi. Þá hafa
versnandi kjör í landi með tilheyr-
andi atvinnuleysi, minnkandi
tekjur sjómanna á stórskipa-
flotanum samfara minni afla og
versnandi kjörum haft sín áhrif a
eflingu smábátaflotans.
Hagkvæmni smábátaútgerðar.
Rangar ákvarðanir í sjávarútvegi
Smábátaútgerðin hefur fjöl-
marga kosti sem gera hana óum-
deilanlega að hagkvæmasta
útgerðarmáta þjóðarinnar. Hér á
eftir skulu nefnd nokkur rök því til
stuðnings.
Veiðarfæri þau sem smábátar
nota samfara veðurskilyrðum hér
við land gera það að verkum að
smábátar geta aldrei ógnað
neinum fiskistofnum.
Smábátútgerðin kallar ekki á
byggingu nýrra „heimila" úti á sjó.
Smábátar færa til vinnslu besta
hráefnið, um er ræða fisk sem oft
er unnin sama dag og hann er
veiddur.
Fiskimið smábáta eru nálægt
landi og kalla því á lítinn olíu-
kostnað, ásamt minni rekstrar-
kostnaði sem fylgir því að eiga
stutt á miðinn.
Smábátaútgerðin tryggir örugga
arðsemi einstakra byggðarlaga.
Fjármagnið verður eftir á staðnum
og skilar sér ífrekari uppbyggingu,
heimamenn stunda veiðar og afl-
inn er unninn í landi. Geðþótta-
ákvarðanir eins manns með
skammtímagróðasjónarmið í huga
geta ekki lagt atvinnu heils byggð-
arlags í rúst. Allir þekkja þá sögu
þegar stórskipaútgerðinni er lánað