Tímarit lögfræðinga - 01.04.1953, Page 16

78
Tímarit lögfrœöingci
scldra verðbréfa o. s. frv. Stundum kann maður að áskilja
sér tiltekna fjárliæð fyrir verk, ef tiltekinn árangur næst,
o. s. frv.. Ákvæði 2.—6. gr. okurlaganna taka ekki til
neinna þessara tilvika. Þau varða ekki endurgjald fyrir
veitt lánstraust, heldur er hér um endurgjald fyrir þjón-
ustu til handa öðrum manni að tefla.
II. 1. Þá kemur að ákvæðunum um vexti. Fyrst má
nefna álcvæði 1. gr. um það, að vextir af skuld skuli vera
5% (p. a.), ef samið er um vexti, en ekki tiltekin vaxta-
hæð. Þetta ákvæði er endurtekning ákvæðisins í 1. gr.
laga nr. 10/1890, með þeirri undantekningu, að vaxta-
hreðin er hér 5%, í stað 4% þar. Þessi regla er, sem áður
er sagt, til fyllingar samningi. Hún er jafnframt regla um
sönnunarbyrði. Ef sannað er eða viðurkennt, að samið
hafi verið um vexti, en aðiija skilur á um það, hvað samið
hafi verið um vaxtahæð, þá hvílir sönnunarbyrðin á þeim
aðilja, sem staðhæfir, að samið hafi verið sér til hags um
hærri eða lægri vexti. Lánardrottni ber því að sanna, að
samið hafi verið um hærri vexti, en skuldunaut, ef hann
staðhæfir, að samið hafi verið um þá lægri en 5%. Ef
engar sannanir eru um það, að um nokkra vexti hafi verið
samið, þá gilda ákvæði 1. gr. ekki. Sönnunarbyrðin hvílir
þá öil á iánardrottni. Iiann fær venjulega enga vexti,
nema hann sanni, að um þá hafi verið samið. Honum er
því varlegast að tryggja sér fyrir fram sönnun um slíkan
samning. Stundum kunna þó, samkvæmt eðli skiptanna,
að vera nægilega sterkar líkur um skyldu til vaxtagreiðslu,
svo að skuldunautur verður dæmdur til vaxtagreiðslu,
þótt sérstakur samningur þar um verði ekki sannaður. í
verzlunarskiptum mundi lánardrottni verða dæmdir 6%
vextir p. a., nema skuldunautur sannaði, að enga eða
lægri vexti skyldi greiða, og 5% í öðrum lausafjárkaupum,
sbr. 38. gr. laga nr. 39/1922. Þegai- peningalán er tekið
iijá lánsstofnun, svo sem sparisjóði eða banka, eða jafn-
vel hjá einstökum manni til langs tíma, þá mundi lántak-
andi mega gera svo cindregið ráð fyrir því, að hann skyldi
greiða vexti, að sönnunarbyrðin um það, að honum væri