Tímarit lögfræðinga - 01.04.1953, Síða 37

Okur og skyld brot.
99
til þess að brjóta lögin, ef hann krefst of hárra vaxta, en
liinn neitar, og yrði þá víst refsilaus, því að ákvæði III.
kafla hegnl. um tilraun gilda ekki um þessi brot beinlínis.
En ef síðari spurningunni er svarað játandi, þá er fyrst
um refsivert brot að tefla, þegar væntanlegur lántakandi
hefur gengið að skilyrði væntanlegs lánveitanda. Líklega á
að svara síðari spurningunni játandi, og aðili vinnur sér
þá fyrst til refsingar, er samningur tekst um vaxtakjörin.
Yrði þá ekki refsað fyrir tilraunina, því að þá yrði refs-
ingin ekki miðuð við neinn ólöglegan óvinning, því að
engum slíkum ávinningi hefur þá verið lofað. Þá hefur
ekki annað gerzt en það, að aðili hefur gert gagnaðilja
sínum tilboð, sem inn síðarnefndi hefur ekki samþykkt.
Segja má, að vafi um skýringu þess ákvæðis eigi að koma
sökunaut til hags eftir reglunni in dubio pro reo.
Ef ólöglegur ávinningur hefur verið „áskilinn", sbr. hér
að framan, þá verður viðtaka hans ekki talin sérstakt brot,
heldur einungis eðlilegur liður í inum ólöglega verknaði,
sem valda kynni refsihækkun. Ef ekkert skilyrði hefur
verið sett um óleyfilega vexti, en lántakandi býður fram
hærri vexti en lög mæla og við þeim er tekið, þá verður
viðtakan sjálfstætt brot, sem auðvitað varðar refsingu
samkvæmt 2. málsgr. 6. gr. okurlaganna. Ef lánveitandi
hefur hins vegar „áskilið" sér óleyfilegt endurgjald fyrir
veitingu lánstrausts, en tekur þó ekki við því óleyfilega
háu, þá mundi það valda refsilækkun eða niðurfalli refs-
ingar samkvæmt 7. tölulið eða niðurlagsákvæði 74. gr.
hegnl. Bæði þessi tilvik geta vel gerzt. Lántakandi telur
sig hafa haft svo mikinn hag af hjálp lánveitanda, að hann
vill þægja honum ríflega fyrir hjálpina, sem veitt kann
að hafa verið með nokkurri áhættu. Og lánveitandi sér
sig um hönd, er hann athugar málið betur og afræður
að taka ekki við endurgjaldi fyrir lánstraustsveitinguna
framar en lög leyfa.
Geta má þess enn, að fyrningarreglur 81. gr. almennra
hegningarlaga taka ekki til brota samkvæmt 2.—5. gr.
okurlaganna. En notkun þeirra per analogiam kemur