Tímarit lögfræðinga - 01.01.1963, Síða 18

vernd haldsréttarhafa (V); að síðustu verður drepið á það,
livaða atvik felli haldsrétt niður (VI).
II. Haldsréttur er tryggingarréttur. Hann á að stuðla
að því, að haldsréttarhafi fái tiltekna greiðslu, er hann
á rétt á. Svipar honum að þvi leyti til veðrétlinda og þá
einkanlega til handveðs. Hins vegar skilur það á milli
þessara tvenns konar trvggingarréttinda, að haldsrétt-
urinn sem slikur veitir yfírleitt eigi haldsréttarhafanum
— þrátt fyrir áorðin vanskil — rétt til að leita fullnustu
kröfu sinnar i eign þeirri, sem hald er lagt á. Haldsrétt-
arhafinn á aðeins rétt á þvi að halda hinni tilteknu eign
i vörzlu sinni, þangað til lögmæt skil eru gerð. Á meðan
eign er höfð í haldi, missir eigandi umráð hennar og
afnot. Umráðasviftingin og afnotamissirinn er honum
auðvitað oftast nær til baga. Haldsréttur vörzlumanns
verður þvi eiganda almennt hvatning til að gera skil og
lej'sa þannig eign sína úr haldi. Haldsrétturinn felur
þvi í sér óbeina þvingun gagnvart skuldara — hlutar-
eiganda — og er þannig úrræði til að knýja fram skil.
Greiðsla sú, sem lialdsrétti er ætlað að trjrggja, er að
jafnaði tegundarákveðin, oftast nær peningagreiðsla. Eng-
an veginn er þó útilokað, að haldsrétti sé beitt til að
tryggja afhendingu ákveðins hlutar.
III. Haldsréti(ur getur ýmist byggzt á löggerningi
(samningsbundinn haldsréttur) eða á réttarreglu —
ákvæði í lögum, venju eða eðli máls — án sérstaks
samnings hverju sinni (lögákveðinn haldsréttur).
A. Haldsréttur getur fvrst og fremst stofnazt við lög-
gerning, þ.e.a.s. við samning aðila — haldsréttarhafa
og eiganda — eða einhliða viljayfirlýsingu eiganda þeirr-
ar eignar, sem haldsréttur nær til. Sums staðar erlendis,
svo sem í Danmörku, er talið, að slík samningsákvæði
tíðkist nokkuð á sumum sviðum viðskiptalifsins, t. d.
í samningum um vöruflutninga.1) Það hefur eigi verið
1) Vinding Kruse, Ejendomsret IV. bls. 1954.
16
Tímarit lögfræðinga