Tímarit lögfræðinga - 01.01.1970, Side 68

Annars var dómstólaskipun og réttarfar á miðöldum að
ýmsu handahófskennt og mjög á annan veg en síðar varð.
Valt þar oí't mjög á valdaafstöðu konungs, kirkju og aðals,
en almenningur var réttindalítiU og átti örlög sín mjog
undir geðþótta valdamanna, shr. t. d. tilsk. 29/11 1622-
Sem dæmi um muninn þá og nú má nefna, að dómar hötð’.i
ekki res judicata verkun eða a. m. k. að mjög litlu leyti-
Sama málsefni gat því orðið margdæmt, enda var naum-
ast hægt að tala um áfrýjun í nútíma skilningi og oft erfitt
að greina á milli þess t. d. hvort linun refsidóms var náð-
arverk eða dómsathöfn, enda var þrígreiningu valdsins
ekld til að dreifa fyrr en löngu síðar. Þegar dómur t. d.
sýslumanns eða lögmanns þótti rangur, var dómaranum,
en ekki andstæðingnum, stefnt fyrir annan dómstól, og þa
til Jjess að verja dóm sinn. Því var Jmð, að dómarar dæmdu
oft óendanlega dóma, t. d. að úrslit skyldu vera svo eða
svo, nema frekari sannanir kæmu fram. Eru mörg dænn
Jjessa t. d. í Alþingisbókum. Tilgangur dómara með óend-
anlegum dómi var að firra sig ábyrgð. Þessi aðferð varð
íil þess ásamt fleiru, að mál drógust óhæfilega og var tilsk.
14/4 1607 sett lil þess að bæta hér um, m. a. með því að
banna óendanlega dóma. Árangur mun ])ó ekki hafa verið
mikill.
Þegar einveldi komst á hér á landi með eiðunum 2o.
júlí 1662, var konungi m. a. fengið í hendur fyrirvara-
laust æðsta dómsvald í íslenzkum málum. Að vísu er
dómsvaldsms ekki heint getið, en orðalagið sýnir tvímæla-
laust, að konungi er fengið einveldi í öllum málum, sbi’-
t. d. „Revers af Stændeme i Island i Forbindelse med Arve-
hyldningen“. Þar segir m. a. á þessa leið:
„Vi underskrefne. . . Gjöre vitterligt for os, voris Arv-
inger og Efterkommere, at saasom Höistbemeldte Hans
Majestet af samtlige Danmarkis og Norgis Riges Stender
ved en sær Acte, foruden deris Arvehyldings — Eed, haver
fuldkommeligen forklarit og stadfest Hans Kongelige
Majestets Arve-Rettighed paa mandlig og Qvinde Linie,
66
Tímarit lögfræðincjd