Tímarit lögfræðinga - 01.01.1971, Blaðsíða 53

11.0.
11.1. Þegar réttarsáttir eru gerðar, má hugsa sér, að
dómstóll sé búinn að ganga úr skugga um, að gallar séu
ekki fvrir hendi á svipaðan hátt og gert er með dóma.
Framkvæmdin er hins vegar önnur, eins og að ofan er
rakið, og dómari skiptir sér lítið af sátt aðila. Af þeim
sökum getur sáttin oft og einatt verið haldin ógildingar-
ástæðum. Sátt er sennilega alveg óvirk í nokkrum til-
vikum:
Ef „dómari“ hafði ekki löggildingu.
Ef aðili var haldinn megnri geðveiki.
Ef sátt er svo óákveðin, að eklcert vit var unnt að lesa
út úr lienni.
Ef ekkert hafði verið um sátt hókað í þingbók eða ekk-
ert réttarskjal með áritaðri sátt verið lagt fram.
11.2. 1 öðrum tilvikum getur sátt verið gölluð. Sátt er
sett saman úr efnislegri sátt og vissu réttarfarslegu hag-
ræði. Þvd er hugsanlegt, að bæði hin efnislega sátt sé
haldin ógildingarástæðum og einnig hin réttarfarslega
hlið hennar. Það hefur verið nokkuð umdeilt, hvort ógild-
ingarástæðum efnislega réttarins vrði beitt um réttarsáttir.
Að þvi er íslenzkan rétt varðar, þá verður að svara þeirri
spurningu játandi, sbr. 2. mgr. 16. gr. laga nr. 85/1936.
Rökin fyrir þessari reglu eru einlcum þau, að réttarsáttir
séu að höfuðstefnu til verk aðila, en ekki dómara, á sama
hátt og dómar almennt. Um það, hvenær loforð sé ógilt,
vdsast til samningaréttarins. Þó má færa að því rök, að
ekki sé með öllu heppilegt að beita ógildingarreglum
efnislega réttarins um réttarsáttir. Eins og bent hefur
verið á verður oftlega að taka tillit til réttarfarssjónar-
miða, þegar réttarsátt er virt, en eitt af afbrigðum réttar-
farsins er einmitt það, að réttarfarsathafnir eru síður
ógildanlegar heildur en viljayfirlýsingar annars, sbr. 4.1.
Þannig hefur því t. d. verið haldið fram, að við gerð
réttarsáttar verði ekki tekið eins mikið tillit til góðrar
trúar og endranær. Samkvæmt þ\ú væri til dæmis alls
Timarit lögfræðinga
47