Tímarit lögfræðinga - 01.01.1972, Blaðsíða 15

þess, að með þeim er unnt að breyta réttarstöðu einstakl-
inga. Þar sem slíkar breytingar eru yfirleitt gerðar með
orðum, skrifuðum eða töluðum, þá virðist sumum sem
hér sé um að ræða lögfræðilega útgáfu á gullgerðarlist
miðalda (alkemíunni). Þessum mönum finnst síður en
svo augljóst, hvernig notkun orða eins og „Hérmeð ánafna
ég Jóni Jónssyni . . .“ eða „Aðilar eru sammála um að . . .“
geta haft breytingar á réttarstöðu í för með sér. Satt að
segja eru slík orð eða formúlur alls ekki eingöngu laga-
legs eðlis, þar scm orð í venjulegu loforði í almennu máli
og svo orðin, sem presturinn notar þegar hann skírir hörn,
eru alveg sama eðlis.
Til þess að orð geti haft þessi áhrif, eða til þess að með
orðum sé unnt að gera ákveðna hluti (og ekki aðeins með
orðurn, heldur einnig handahreyfingum eins og t. d. við
atkvæðagreiðslu), þá verða að vera til reglur, sem segja
til um að séu þessi orð eða handhreyfingar notuð við
ákveðin tækifæri af þar til hæfum persónum, þá skuli
réttarstaða ákveðinna persóna talin breytt. Slikar reglur,
sem stundum eru nefndar kompetens-reglur, má svo sjá á
tvennan hátt: Það má telja, að reglurnar gefi orðunum,
sem notuð eru, nokkurs konar áiirifamátt, og svo má
einnig telja, að reglurnar gefi einstaldingum vald til að
breyta réttarstöðum sínum og annarra. Reglurnar eru ein-
mitt oft nefndar kompetensreglur til aðgreiningar frá
reglum, sem einungis leggja mönnum skyldur á herðar
án þess að þeir fái samsvarandi réttindi.
Nú er það að athuga, að það er margt líkt með gerð lög-
gernings og annarra einfaldari og almennari mannlegra
gerða. Það er mikilvægt að athuga hvað það er, sem er
sameiginlegt með þessu, vegna þess, að þá sjáum við betur
nokkuð, sem lengi hefur virzt torvelt úrlausnar — nefni-
lega hvað hugarfar og hugarástand aðila löggernings hefur
að segja fyrir stofnun löggernings og gildi hans. Oft er
það, að samningareglur segja til um það, að gerningur
skuli vera ógildur eða a. m. k. ógildanlegur ef annar aðila
Tímarit lögfræðinga
13