Tímarit lögfræðinga - 01.01.1972, Blaðsíða 13

horninu scð, því skuldbindandi, er það að afhenda hundinn
talið skylda vegna þess, að samkvæmt gildandi lögum megi
krefjast þcss, af ákvcðnum nánar tilgreindum mönnum
(hcr hundacigendum), að þeir geri þetta. Hér verður skil-
greiningin þannig, að heri miinnum „skylda“ að gera eitt-
hvað, j)á megi (lagalega) krefjast þess af þeim að gera
jietta. Frá þessu síðara horni séð er ekki aðalatriðið við
að cigandinn afhcndir ckki liundinn j)að, að honum verði
sennilcga gert líl'ið leitt með cinhverju viðurlagi, heldur
er hitt aðalatriðið, að afhendi hann hundinn ekki, þá er
refsing á hendur lionum réttlætanleg, ])ótt hún fylgi ekki
endilega hroti á rcglunni eins og nótt fylgir degi.
Það var hinn mikli postuli nytsemisstefnunnar, Jeremy
Hcntham, sem lagði aðaláherzluna á j)ctta sem við gctum
kallað spádómssjónarmið, og hefur því gjarnan vcrið
haldið á loft síðan sem kenningu.3 Ástæðurnar fyrir vin-
sældum j)cssa sjónarmiðs eru j)ær hclztar, að með ])ví að
leggja þennan skilning í húgtakið „skylda“, j)á losum við
okkur við þokukcnndar frumspekilegar vangaveltur og
alls kyns ímynduð tengsl við siðgæði og siðferðisreglur,
og fáum i staðinn raunhæfan skilning á j)ví, hvað réttur-
inn sé í raun og vcru og getum hagað okkur samkvæmt
því. Frá spádómssjónarhorninu sjáum við skýrt og greini-
lega nokkuð, scm fyrir suma menn er hið eina mikilvæga
í starfsemi réttarkerfisins og það, sem fyrir alla menn er
(örugglega einn af mikilvægustu þáttum j)jóðfélagsins:
nefnilega ])an tilvik, þegar lögin vinna gegn þeirra eigin
hagsmunum. Þessi tilvik eru ekki aðeins mikilvæg fyrir
afhrotamennina, heldur einnig fyrir j)á, sem gagrýna rétt-
arkcrfið og leitast við að l>æta j)að með j)ví að vega og
meta það, sem er gott við kerfið á móti þeim j)jáningum,
scm kcrfið hefur í för með sér.
Gagnstætt jæssu sjónarmiði er skuldbindingarsjónar-
miðið það, að lagaskyldur og siðfcrðisskyldur liafi ákveðna
formlega eiginleika sem séu svipaðs eðlis, einfaldlega
vegna þess, að hvorttveggja séu dæmi um hátterni sem
Tímarit lögfræðinga
11