Tímarit lögfræðinga - 01.01.1972, Blaðsíða 17

vissa hluti með orðum og að notkun orða getur þannig
vexáð ákveðinn verknaður eða gerð, þá er í samningalögum
flestra ríkja tekin ákvæði urn hugarfar og hugai'ástand,
einmitt í anda vilja-kenningarinnar. Þannig er t. d. í okkar
samningalögum kveðið á um það, að þótt löggerningur
sé gerður, sé hann eigi skuldbindandi fyrir þann, sem
gci’ði, hafi hann verið beittur nauðung eða svikum eða
tiltekin rnistök hafi átt sér stað.
Með svona athugunum á liliðstæðununx milli gildra lög-
gerninga, sem gerðir eru með áhrifamætti orðanna, og
ábyrgs vei'knaðai’, er unnt að taka það sem satt er og í'étt
i báðunx kenningunum, vilja-kenningunni og ti'aust-kenn-
ingunni og sameina það þannig, að við skiljuin betur en
áður.
3. Ásetningui’. Lögfi’æðingar hafa oi'ðið að greina á
nxilli hugtakanna „ásetningur“, „vilji“, „nxai'kmið“ og „til-
gangur“, vegna þess, að lögin gera ákveðið hugai'ástand
að algci'u skilyrði, hæði fyrir gildi löggerninga og fyrir
sakhæfi. Rétt er að taka það fi'anx strax, að þessi hugtök
hafa um langan aldur valdið heimspekingum heilabrot-
um, og þá ekki aðeins þeim, senx við í’éttai’heimspeki
fást. En notkuxx þessai'a hugtaka í lögum hefur þó sérstök
vandx'æði í för nxeð sér. Helztu vandræðin eru þessi: 1.
Það er ekki alltaf ljóst, hvar skilur á milli notkunar þess-
ara hugtaka í lagamáli og í almennu mæltu máli. 2. Lögin
gera oft í'áð fyrir því, að ákvcðin utanverð háttsemi skuli
talin bera vott unx ákveðið hugarástand vegna sönnunar-
örðugleika unx hugarfar manna.
Það er almennt álit lögfræðinga, að ásctningur sé það
hugarfar, sem sé eitt það allra mikilvægasta í réttinum.
Þannig er ásetningur um að gei'a eitthvað, sem bannað er
að lögunx samkvæmt íslenzkum rétti það hugarástand,
seixx er nægilegt til þess að unx sök sé að í’æða, og það er
einnig yfirleitt, en þó ekki alltaf, nauðsynlegt til þess að
um sök sé að ræða. Ef maður ásetur sér að gei’a það, sem
bannað er að lögum, þá kemur vart til þess að athugaðir
Tímcirit lögfræðinga
15