Tímarit lögfræðinga - 01.01.1972, Blaðsíða 11

annars vegar valdbeitingu eða hótunum um valdbeitingu
og hins vegar siðferðis- og réttlætishugmyndum. Þó er
rétturinn á ýmsan hátt skýrt aðgreindur frá báðum þess-
um þáttum og er því síður en svo augljóst í hverju tengslin
eru fólgin. Við sjáum hvoru tveggja, að tengslin eru ekki
algerlega tilviljunarkennd, og hitt, að ekki er um nauð-
synleg rökræn tengsl að ræða, þar sem dæmi eru um að
rétturinn sé hvorki háður valdbeitingu né siðferðishug-
myndum. Við sjáum því, að þörf er á að skilgreina á ein-
hvern skýran og skilmerkilegan hátt tengsl réttarins við
valdbeitingu og siðferðishugmyndir, en hingað til hafa
skilgreiningarnar lítið gert af því að hjálpa okkur til að
sjá skýrum augum þessa mikilvægu þætti mannlegrar
reynslu.
III.
Skilgreining lögfræðihugtaka.
Þótt réttarreglur séu af ýmsum gerðum og þótt unnt
sé þess vegna að skipa þeim í ýmsa flokka eftir ýmsum
sjónarmiðum, eiga þær marga sameiginlega efnisþætti.
Og þótt lögin skipi einstaklingum og hópum einstaklinga
í marga misjafna réttarstöðu, þá er það svo, að sumar
koma sífellt upp aftur og aftur og eru því mikilvægar í
daglegri umgengni manna í þjóðfélaginu. Bæði lögfræð-
ingar og hinn almenni borgari fá oft ærna ástæðu til að
tala um þessa sameiginlegu efnisþætti, stöður og tilvik
réttarins. Þá nota þeir hug'tök og orða þau með sérstökum
orðaforða. Það er einmitt þessi orðaforði, sem veldur
ýmsum skilgreiningarvandræðum. Vandræðin stafa sum-
part af því, að orðaforðinn er einnig notaður í almennu
mæltu máli utan lagamálsins, og það er ekki alltaf ljóst,
livar lagamálið og almennt mál skilur að og hvar það fer
saman. I annan stað er það, að fræðimenn skipa gjarnan
þessum sameiginlegu efnisþáttum laga og lagatilvika á
mismunandi liátt eftir þvi hvernig þeir yfirleitt sjá rétt-
inn. Þess vegna geta fræðimenn notað orð eins og réttindi
Timarit lögfræðinga
9