Tímarit lögfræðinga - 01.01.1972, Blaðsíða 12

og skylda og átt við sömu lagatilvikin, en gallinn þó
verið sá, að þeir velja sér mismunandi efnisþætti eða
myndir af þessnm tilvikum. Þriðja meginorsök vandræða
í skilgreiningum á lögfræðilegum hugtökum er tiltölulega
nýuppgötvuð, og má segja, að hún liafi sett mikinn svip
á réttarheimspeki á síðustu tímum. Hún er sú, að við
getum ekki útskýrt að neinu gagni mörg algenguslu hug-
tök kigfræðinnar án þess að athuga hvernig við beitum
málfari okkar þegar um hátternisreglur cr að ræða. Þctta
þrcnnt cr hollt að hafa í lmga, og við skulum atluiga,
hvernig þcssi skilgreiningarvandræði koma fram, þegar
við lítum á þrjú þekkt hugtök:
1. lagaskylda. 2. löggerningur. 3. ásctningur.
1. Lagaskylda. Sú réttarstaða, að einhverjum manni
beri lagaleg skylda til að gera eitthvað eða láta eitthvað
ógert, er algengasta og um leið upprunalegasta staða, sem
lögin setja menn í. Við verðum að vitna í hugtakið laga-
skyldu í skilgreiningum á hugtökunum réttindi, loforð og
lögpcrsóna. Þegar lög segja til um refsingu handa þeim,
sem gera eitthvað eða láta eitthvað ógert, þá notum við
orðið skylda. Dæmi: Ef lögin krefjast þess að viðlagðri
refsingu, að hundaeigendur skuli framselja liunda sína,
þá ber þessum mönnum lagaskylda að gera þetta. Senni-
lega cr ekki ágreiningur um þetta, en bíðum við.
Þetta einfalda tilvik má líta á frá tveim sjónarliornum,
og þessi sjónarhorn fá mcnn til að skilgreina hugtakið
skyldu á tvo vegu, sem virðast fullkomlega ósamrýman-
legir. Köllum hornin spádómshornið og skuldbindingar-
hornið. Frá spádómshorninu séð er það að afhenda hund-
inn talin skylda, einfaldlega vcgna þess, að ef menn gera
það ckki, þá er sennilegt að einhverjir opinberir starfs-
menn geri þeim lífið leitt aneð einliverjum viðurlögum.
Sem sagt, liér skilgreina menn „skvldu“ með því að segja,
að heri mönnum „skylda“ til að gera eitthvað, þá verði
þeir viðurlögum heittir, ef þeir gera það e^ki. Viðurlögin
megi sjá fyrir og það megi spá um þau. Frá hinu sjónar-
10
Tímarit lögfræðinga