Tímarit lögfræðinga - 01.11.1975, Blaðsíða 30

það, að í báðum löndunum er gert ráð fyrir ófrávíkjanlegum ákvæðum neyt-
endum til verndar og hagsbóta, — en þó skilur ýmislegt á milli, svo sem síðar
verður rakið. Hin danska kaupalaganefnd mun enn eigi hafa fengið fyrirmæli
um að annast undirbúning að lögum um ,,neytendakaup“, og hefur hún þar
af leiðandi ekki sent frá sér álitsgerð um það efni. Hins vegar hefur neytenda-
nefnd, sem danska viðskiptaráðuneytið setti á stofn 1969, nýlega samið álits-
gerð, þar sem m. a. er lagt til, að gildandi kaupalögum þar í landi verði breytt
til aukinnar verndar fyrir neytendur. Munu hið danska viðskiptaráðuneyti og
dómsmálaráðuneyti síðan annast frekari framgang málsins. Á vegum finnska
dómsmálaráðuneytisins er nú unnið að samningu löggjafar um neytendavernd
almennt (,,konsumentskyddlag“), þar sem m. a. er gert ráð fyrir ákvæðum um
,,neytendakaup“. Ráðherranefnd Norðurlanda hefur einnig mælt með því, að
leitast verði við að lögleiða á Norðurlöndum ófrávíkjanleg ákvæði um ,,neyt-
endakaup“, sem veiti neytendum vissa lágmarksvernd gagnvart söluaðilum,
og að sú löggjöf verði jafnframt samræmd svo sem kostur er, enda þótt ekki
megi vænta algerlega samhljóða norrænnar löggjafar á þessu sviði.
Norsku lögin um ,,neytendakaup“ eru í formi breytinga eða viðbóta við
nánar tiltekin ákvæði gildandi kaupalaga, en Svíar vöidu þá leið að setja sér-
stök lög um ,,neytendakaup“, sem hafa sjálfstætt gildi gagnvart hinum al-
mennu kaupalögum.
Flest ákvæði norsku laganna frá 14. júní 1974 höfða eingöngu til „neytenda-
kaupa“, en þó með tveimur undantekningum, sem mega reyndar einnig teljast
liður í aukinni neytendavernd. Við 1. gr. kaupalaganna var bætt ákvæði, sem
heimilar dómstólum, að víkja til hliðar, — að öllu leyti eða að hluta, — ákvæð-
um í kaupsamningi, er teljast mega ósanngjörn eða ef það myndi brjóta í
bága við góða viðskiptaháttu að beita þeim. Tekur þetta ákvæði til allra kaup-
samninga, sem kaupalögin höfða til, án tillits til þess, hvort þar er um „neyt-
endakaup" að ræða eða ekki. Almennt gildi hefur einnig sú breyting á ákvæð-
um 54. gr. kaupalaganna, að fyrningarfrestur á kröfum frá hendi kaupanda
gagnvart seljanda vegna galla á söluhlut er lengdur, þannig að hann er nú
tvö ár í stað eins árs áður.
Að öðru leyti fjalla hin nýju ákvæði um „neytendakaup", svokölluð. Með
„neytendakaupum" er, skv. skýringarákvæði í lögunum sjálfum, átt við kaup
á lausafjármunum, sem fyrst og fremst eru ætlaðir til persónulegra nota fyrir
kaupandann, heimili hans eða kunningja („omgangskrets"), sbr. 3. mgr. 1.
gr.-a. f lögunum er höfuðáhersla lögð á það að tryggja kaupandanum (neyt-
andanum) viss lágmarksréttindi vegna vanefnda seljanda, en þó styrkja sum
ákvæðin einnig réttarstöðu seljanda í ,,neytendakaupum“. í 1. mgr. 1. gr.-a
er tekið fram, að í ,,neytendakaupum“, þar sem seljandi hafi sölustarfsemi að
atvinnu (,,yrkesselger“) eða þar sem slíkur atvinnumaður komi fram sem
umboðsmaður hins raunverulega seljanda, geti seljandi ekki borið fyrir sig
ákvæði í kaupsamningi, sem óhagstæðari séu fyrir kaupanda en leiðir af 14.,
17., 21.—27., 42.—58. eða 61. gr. kaupalaganna. Eru framangreind ákvæði,
— með eða án breytinga, — þar af leiðandi einungis frávíkjanleg neytendum
til hagsbóta, því að sjálfsögðu getur neytandi samið um kaupskilmála, sem
eru honum hagkvæmari en leiða myndi at framangreindum ákvæðum.
Á þessum vettvangi sýnist ekki ástæða til að víkja sérstaklega að þeim
ákvæðum kaupalaganna, sem óbreytt standa, en lýst hafa verið ófrávíkjanleg
124