Ægir - 01.09.1997, Page 44

arnar. Magnús Þór segir samt að al-
mennt virðist sjávarútvegurinn þar í
landi í mjög föstum skorðum.
„Síldin hefur verið vaxtarbroddur
undanfarinna ára en þorskveiðarnar
virðast vera í mjög góðu jafnvægi. Mér
sýnist að Norðmönnum takist að
halda landvinnslunni sæmilega gang-
andi en þess verður stundum vart að
það grípur um sig einhver flensa og þá
tala menn eins og allt sé að fara norð-
ur og niður. Yfirleitt er það um svipað
leyti og vinnslan sest að samninga-
borði við sjómenn um lágmark-
fisksverð á fiski. Síðan heyrist ekkert í
langan tíma. Norðmenn hafa aðgang
að gríðarlega miklu hráefni fyrir land-
vinnsluna, bæði af eigin skipum og frá
Rússunum og það kann að hafa
orðið til að halda henni betur
gangandi. En það er orðið mjög
langt síðan að hér hefur heyrst
alvarlegur grátkór," segir Magn-
ús Þór.
Það er forvitnilegt að bera
saman þær hræringar sem eru í
íslenskum sjávarútvegi við þau
viðhorf sem Norðmenn hafa. Á
meðan íslensk sjávarútvegsfyr-
irtæki renna saman hvert á fætur öðru
og til verða stærri og öflugri blokkir
spyrna Norðmenn við fótum og líta
slíkt hornauga.
„Á íslandi er mikið frjálslyndi í
þessum efnum. Hér er allt strángara,
t.d. hvað varðar eignarrétt og hver
megi eiga fyrirtæki og báta. í fyrra var
fyrst leyft að færa kvóta á milli skipa
en það er háð mjög ströngum skilyrð-
um. Til að mynda er algerlega bannað
að færa kvóta á milli fylkja og þar býr
að baki hrein byggðastefna. Hér eru
þau viðhorf að ekki megi taka kvótann
frá fólkinu heldur skuli hann haldast í
byggðarlögunum og þetta er ófrávíkj-
anleg stefna. Það geta þess vegna ekki
komið einhverjir sægreifar siglandi frá
Ósló og hirt upp kvótann eins og
þeim dettur í hug og flutt hann til
Ósló. Slíkt er ekki framkvæmanlegt,"
segir Magnús.
Kvótatilflutningur er aðeins leyfður
á togurum og nótaskipum og til að
mynda er útgerð skips aðeins heimilt
að kaupa annað skip með kvóta og
sameina á kvótann á einu skipi en
leggja hinu um leið. Til viðbótar er
þetta aðeins hægt ef skipin tilheyra
sama fylkinu þannig að vandlega er
girt fyrir tilflutning milli landssvæða.
„Markmiðið er að draga úr fjölda
fiskiskipa og auka hagkvæmni, en
þetta hefur ekki 'verið leyft með minni
bátana. Reglurnar hafa leitt til þess að
verð á notuðum nótaskipum hefur
rokið upp úr öllu valdi. Það að eiga
nótaskip og rétt til kvóta er eign á við
gull í Noregi í dag. Hins vegar hefur
ekki enn komið upp umræða um
brask með skip enda lítil hreyfing ver-
ið á skipum þrátt fyrir að þetta sé leyfi-
legt. Enda hefur arðurinn af útgerð
nótaskipa í Noregi verið mjög góður
undanfarin ár og menn vilja ekki láta
skipin frá sér," segir Magnús Þór.
Hleypa fjármagnsjöfrum
ekki inn í norska sjávarútveginn
Með ýmis konar álögum segir Magnús
Þór að norska ríkið nái töluverðum
tekjum af sjávarútveginum en hann
segir að opinberir styrkir til greinar-
innar séu mun minni en áður var.
„Heima á íslandi er það orðin hálf-
gerð þjóðsaga að norskur sjávarútveg-
ur sé rekinn á bullandi styrkjum. Nú
er það spurning hvað á að kalla styrki
og hvað ekki. Menn hafa bent á að í
staðinn hafi komið hagstæð lán og
annað sem ekki teljist beinir styrkir og
það kann vel að vera en styrkir sem
einu sinni voru til staðar í greininni
hér í Noregi þekkjast ekki í dag. Og
menn fá að fara á hausinn, eins og alls
staðar annars staðar ef þannig geng-
ur," segir Magnús Þór.
Hann segir mikinn mun á sjónar-
miðum Norðmanna og íslendinga
hvað varði frjálsræði í greininni.
Norðmennirnir hristi flestir bara haus-
inn yfir frelsinu á íslandi. „Þeim líst
ekki á þróunina heima og telja heppi-
legra að hafa ákveðna stjórn á hlutun-
um. Hér fær ekki hver sem er að eiga
og gera út fiskiskip. Með örfáum und-
antekningum verða menn að vera sjó-
menn til að mega eiga og gera út skip.
Því eru það gjarnan fjölskyldufyrirtæki
sem eru í útgerð og það er ekki fyrir-
sjáanlegt annað en þetta fyrir-
komulag verði við líði í Noregi í
nánustu framtíð," segir Magnús.
-Hlutabréfamarkaður og sjávar-
útvegur eru þá ekki að tengjast
böndum í gegnum útgerðar- og
vinnslufyrirtæki í Noregi eins og
er að gerast í vaxandi mæli á ís-
landi?
„Nei, alls ekki. Fyrirtækin eru of
lítil fyrir hlutabréfamarkaði.
Norskur sjávarútvegur er einfaldlega
dauðhræddur við allt sem heitir stór-
kapítalismi og Norðmenn eru mjög
hikandi gagnvart öllum sem lykta af
spákaupmennsku. Menn eru dauð-
hræddir við að einhverjir fjármálajöfr-
ar nái völdum innan greinarinnar. Til
að mynda hafa menn hér verið gríðar-
lega varfærnir gagnvart heimamann-
inum Kjell Inge Rökke og vilja ekki
hleypa honum langt inn í norskan
sjávarútveg. Margir Norðmenn fylgjast
með þróuninni heima og þeir telja að
íslenskir útgerðarmenn og fjármálafyr-
irtæki haldi um stjórnartaumana á ís-
landi í krafti ítaka sinna í sjávarútveg-
inum. Þetta viðhorf hefur maður mik-
ið heyrt hér, ekki síst í umræðunni um
Smugudeiluna. Þetta er skoðun
margra þeirra Norðmanna sem á ann-
að borð hafa kynnt sér íslenskan sjáv-
arútveg," segir Magnús Þór.
„Heima á íslandi er orðin
hálfgerð þjóðsaga að norskur
sjávarútvegur sé rekinn á
bullandi styrkjum."
44 M3ÍU