Ægir - 01.09.1997, Blaðsíða 50

Jakob Jakobsson, forstjóri Hafrannsóknastofmmar: M ,,sf i
Hafrannsóknir og
sj ávarútvegur l f?,g
T Tpphaf hafrannsókna við ísland
\J má rekja til ársiits 1878 er Danir
sendti eftirlitsskipið Fyllu til sjórann-
sókna við landið. Upp úr aldamótiiii-
uiit öfluðu Danir síðan fyrstu fiski-
frœðilegu vitiieskjuiinar um hrygn-
ingu helstu nytjafiska og uin það
leyti liófBjarni Saunuiidssoii eiitnig
brautryðjendastarf sitt á sviði ís-
lenskra haf- og fiskirannsókna. Árið
1931 hófust fiskirannsóknir á vegum
Fiskifélags íslands og árið 1937 var
Fiskideild Atvinnudeildar Háskólans
síðan komið á laggirnar. Árið 1965
tók Hafrannsóknastofnunin síðan
við starfsemi Fiskideildarinnar.
Frá lokum seinni heimsstyrjaldar-
innar allt fram yfir miðjan áttunda
áratuginn einkenndust rannsóknirnar
jafnan af mikilli áherslu á beina að-
stoð við veiðiflotann, þ.e. leit að nýj-
um togaramiðum, síldar- og loðnuleit
og rækju- og hörpudiskleit. Þetta starf,
sívaxandi skipastóll og örar tækni-
framfarir við veiðarnar ollu því að
flestir nytjastofnar urðu brátt fullnýtt-
ir og sumir ofveiddir. Skýrslur sem út
komu á áttunda áratugnum um bágt
ástand fiskstofna á íslandsmiðum
leiddu síðan til mikillar umræðu um
stjórn fiskveiða og hagkvæma nýtingu
fiskstofna. Til þess að renna styrkari
stoðum undir ráðgjöf um nýtingu
fiskimiðanna sneri Hafrannsókna-
stofnunin sér nú í vaxandi mæli að
rannsóknum sem höfðu að markmiði
að meta stærð og afrakstursgetu nytja-
stofnanna. Frá árinu 1978 hefur Haf-
rannsóknastofnunin síðan birt árlega
skýrslu um ástand nytjastofna og lagt
fram tillögur um hámarksafla úr
helstu nytjastofnum.
Lög um Hafrannsóknastofnunina
voru endurskoðuð árið 1984 og innan
stofnunarinnar varð ennfremur sú
breyting á að starfseminni var skipt í
tvö megin rannsóknasvið, þ.e. Sjó- og
vistfræðisvið annars vegar og Nytja-
stofnasvið hins vegar. Tvær stoðdeild-
ir, Tækni- og Reiknideild og bókasafn
eru einnig mikilvægir þættir starfsem-
innar.
Hafrannsóknastofnun rekur útibú á
eftirtöldum stöðum; Höfn, ísafirði,
Ólafsvík, Vestmannaeyjum og Akur-
eyri þar sem starfsmenn vinna einnig
við Háskólann á Akureyri og kenna
við sjávarútvegsdeild skólans. Útibúin
gegna mikilvægu hlutverki við gagna-
söfnun og efla tengsl stofnunarinnar
við sjávarútveginn. Þá hafa þau einnig
forgöngu um rannsóknir sem snúa að
þeim landshluta er þau þjóna.
Tilraunaeldisstöð Hafrannsókna-
stofnunarinnar að Stað við Grindavík
tók til starfa árið 1988 og síðan þá hef-
ur þar verið unnið að margvíslegum
rannsóknum er tengjast eldi sjávarlíf-
vera.
Hafrannsóknastofnunin gerir út
þrjú rannsóknaskip, Bjarna Sæmunds-
son, Árna Friðriksson og Dröfn og tvo
rannsóknabáta, Friðrik Jessen og Einar
í Nesi. Stærri skipin eru öll komin til
ára sinna og nýlega hefur stjóm stofn-
unarinnar samþykkt tillögu um hvern-
ig staðið verður að endurnýjun þeirra.
Rekstrarkostnaður Hafrannsókna-
stofnunarinnar var 802 millj. kr. árið
1995 (m.v. verðlag þess árs) og þar af
var framlag á fjárlögum 629 millj. kr.
Séu þessar upphæðir skoðaðar sem
hlutfall af verðmætum útfluttra sjávar-
afurða kemur í ljós að rekstrarkostnað-
ur er um 0,96% af verðmætum út-
fluttra sjávarafurða árið 1995 og fram-
lag á fjárlögum 0,75%. Starfsmenn
Hafrannsóknastofnunarinnar eru um
150, þar með taldar áhafnir rann-
sóknaskipanna.
Hlutverk
Hafrannsóknastofnunar
Samkvæmt lögum er hlutverk Haf-
rannsóknastofnunarinnar einkum
þrenns konar:
* að afla sem víðtækastrar vitneskju
um hafið, sjávarbotninn og lífríki sjáv-
ar.
* að stuðla að hámarksafrakstri ís-
landsmiða, auka fjölbreytni sjávar-
fangs, og kanna áhrif umhverfis, veiða
og annarra nytja á nytjastofnana.
* að koma upplýsingum og ráðgjöf
um auðlindina á framfæri við almenn-
ing og stjórnvöld, landi og þjóð til
heilla.
Til þess að ná fram þessum mark-
miðum fer meginhluti rannsókna-
starfsins fram á tveimur rannsókna-
sviðum í nánum tengslum við og með
stuðningi frá stoðdeildum. Mikill hluti
starfsemi Sjó- og vistfræðisviðs beinist
50 ÆGIR