Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1920, Side 55

53
gerð og endurbæiti stórum, og kom hún út i bókarformi á
200 ára afmæli Skúla, 1911.
Arið 1902 kom út bók eflir Jón, sem var lesin mikið,
enda afbragðs vel rituð. Hún hjet: »Oddur Sigurðsson lög-
maður, ævi- og aldarlýsing«.
í þessum tveim bókum má segja að skýrast sameinist
báðar stefnurnar í sagnaritum Jóns, þær er áður voru nefnd-
ar. Hann grefur lvjer upp úr gleymsku rnargt, sem hvergi var
til nema í skjölum og skræðum safnanna, og er að því leyti
sannur visindamaður, en á liinn bóginn heflr hann ávalt í
liuga þarfir greinds en ómentaðs lesanda, og kemur rnáli
sínu svo, að honurn megi verða til gagns og ánægju, og er
að þvi leyti alþýðufræðari. Tekst honum vel að samrima
þetta, en þó eigi ávalt jaín vel. Hann verður stundum, í
þágu lesarans, til þess að spilla ekki ánægju hans, að byggja
út því, sem vísindaleg nákvæmni ein hefði ekki látið hjá
liða að til færa, og þótt dómar hans sjeu oft og einatt af-
bragðs góðir, þá bregður þvi þó fyrir, að fjörið í stilsmátan-
um og flugið hagga þeim nokkuð út úr stiltasta jafnvæginu,
og áhugi höfundarins ber hann lítið eitt út af stefnunni.
Þá má nefna þrjú rit, sem að fullu og öllu eru helguð
alþýðufræðslunni: »íslenskt þjóðerni«, 1903; »Gullöld ís-
lendinga«, 1906, og »Dagrenning«, 1910. Besla þessara bóka
mun mega telja íslenskt þjóðerni, enda varð sú bók afar-
vinsæl. í þessum bókum er slill höfundarins mjög persónu-
legur, eins og hann sje að tala við lesandann, vinur við vin,
og gerir þetta mál hans lifandi og skemtilegt, svo að varla
er liægt að hugsa sjer belri alþýðubækur.
íslandssögu skrifaði Jón, kenslubók, og kom hún út 1915.
Er hún óvönduðust bóka hans og allmikill íljótaskriftar-
bragur á henni, en þó er ekki látið illa af henni sem
kenslubók.
Loks skal hjer nefna það rit Jóns, er siðast kom út: »Ein-
okunarverslun Dana á íslandi 1602—1787«. Hafði hann í
rauninni verið að safna til þessa rits alla stund síðan hann fór
að fást við sögurannsóknir, enda lýsir það afarmiklum fróð-