Árbók Háskóla Íslands - 01.01.1933, Side 9

7
þætti mcr þó rétt
þitt svar, Böðvar,
ef míns væri móðurlands
málfar, Böðvar.
En hann var mikill unnandi íslenzkrar tungu og vildi wkja
um trúmál á lireinu og ómenguðu máli, eins og hann segir
í 45. erindi Pislargráts:
því gjörða ek íslenzk orðin
óglósuð í máli ljósu,
að greiðara hugða eg gefast til náða
góðviljuðum, það allir skilja. —
Varla mun nokknr Islendingur liafa átt jafnmikinn þátt
og Hallgrímur Pétursson með Passíusálmum sínum í vernd-
un og viðlialdi tungunnar, ef litið er réttum augum á allar
aðstæður og menning þeirrar aldar. 9. erindið í 35. passíu-
sálmi lilýjar hverjum íslendingi enn um hjartarætur:
Gefðu, að móðurmálið mitt,
minn Jesú, þess eg beiði,
frá allri villu klárt og kvitt,
krossins orð þitt út breiði,
um landið hér
til heiðurs þér
helzt mun það hlessun valda,
meðan þin náð
lætur vort iáð
lýði og byggðum halda.
Þegar svo Fjölnismenn koma fram og verða hrautryðj-
endur nýrrar menningar, leggja þeir aðaláherzlu á að vanda
málið. í fyrsta árgangi Fjölnis 1835 áfellast þeir málið á rit-
um Lærdómslistafélagsins, Ivvöldvökunum, Vinagleði og öðr-
um þeim ritum, er þá voru mest lesin af þjóðinni. Fyrsta rit-
gerðin hefst á hugleiðingum um islenzka tungu: „Eigi nokk-
urt rit að vera fagurt, verður fyrst og fremst málið að vera
svo hreint og óblandað og orðið getur, hæði að orðum og
orðaskipan, og þar sem nýjar liugmyndir koma fram og þörf
er á nýjum orðum, ríður á, að þau séu auðskilin og málinu