Sumargjöfin - 21.04.1927, Blaðsíða 24

24
SUMARGJÖFIN
A refilstigum
— — I>að hcl'ur ákaflega oft verið
sagt, að vjer íslendingar stöndum á tima-
mótum. Það sjeu að verða kapítulaskifli
í þjóðlífssögu vorri. Það er orðið svo
langt síðan farið var að tala um þetta,
að jeg er hræddur um að ef ekkert er
l'arið að skrifast af þessum nýja kafla
þá verði hann aldrei annað en auð síða.
Jeg held að við höfum tímamóta-augna-
blikið að haki, ef augnahlik getur kallast.
Ef ætti að gera sjer grein fyrir því,
hvað meint er með þessu tímamótatali,
þá yrði svarið líklega á þá leið, að and-
legir og líkamlegir lifnaðarhættir breyt-
ast, almennur mælikvarði eða mat á and-
leguin og efniskendum verðmætum breyt-
ist, sum gömul og mikilsmetin hverfa
úr sögu en önnur ný koina í staðinn.
Þetta er að vísu altaf að gerast, en það
gengur mishratt. Mætti ef til vill líkja
við á, sem ýmist líður lygnum straumi
eða fellur fossurn og stríðum strengjum.
Við erum komnir fram af hrúiiinni og
erum í fossi. Straumur geysar með gný
og dyn, og her óðfluga áfram að iðu
þeirri hinni miklu, sem nefnd er heims-
menning. Froðan og úðinn, sem upp rýk-
ur speglar og brýtur Ijósið og baðar sig
i því, en við hotninn er straumurinn
þyngstur og hamrammastur, og gnýr þar
Grotta sem löngum áður.
Einn þáttur, eða ef til vill rjettara
sagt ein afleiðing þessara aldahvarfa í
þjóðlífi og lifnaðarháttum er hamslaus
vöxtur þessa bæjar. Nú býr hjer í Reykja-
vík fimti hver íslendingur eða rúmlega
það. Þessi hær, sem var fyrir 20—30 ár-
um rólegt og friðsælt fiskiþorp er nú svo
að segja alt í einu orðinn stórborg á ís-
lenskan mælikvarða, og er þó enn með
öllum einkennum gelgjuskeiðsins, hvort
sem Iitið er á bæinn sjálfan að bygging-
um til og mannvirkjum, eða andlegt líf
og hæjarbrag.
Vöxturinn hefur verið svo ör að undr-
uin sætir, og má vel nefna hann ofvöxt.
Og vöxturinn hefur orðið með þeim
hætt, að það er afskaplega nauðsynlegt
að gera sjer grein fvrir afleiðingununi
og að reynt sje að sjá hvert stefnir.
Þorri þess fólks, sein bænuin bætist, er
aðflutt. Og það flytur lil hæjarins af
inörgum ástæðum. Fjölskyldufólk kemur
hingað með stóra harnahópa. Undanfarin
örðug ár hafa hrakið sumt nauðugt af
jörðunum vegna þess að brast rekstursfje
til að geta fleytt búunum. Og í bænum
er hægra að láta hverjum degi nægja
sína þjáningu. Aðrir eru þeir, sem glit
og garnan bæjarlífsins hefur tælt. Þeir
hafa ekki haft andlegt þrek til að þola
fátækt og fálæti og strit sveitalífsins, og
heldur kosið að lit'a hjer á mölinni fyrir-
hyggjulitlu lífi mannsins, sem alheimtir
daglaun á kvöldum, tekið það fram vfir
hitt að eiga alt undir framsýni og for-
sjá, sól og regni.
Þessi staðreynd, að stórmikill hluti
hæjarhúa er alinn upp í sveit, við svo
gagnólík skilyrði og í svo gagnólíku um-
hverfi því sem hjer er, og i öllum hæj-
um, hefur, að jeg liygg, ákaflega víð-
tæk og djúptæk áhrif á aðbúð barnanna,
vaxandi kynslóðarinnar. — Áður fyrr
Jjek það orð á um oss íslendinga að vjer
værum betur búnir grannþjóðum vorum
að heimilismenningu. Og það er vist satt,
að ef vjer höfum í nokkru skarað fram
úr í andlegum efnuni, þá hefur það ver-
ið því að þakka, að mörg heimilin voru
fær um að hjálpa börnunuin til nokk-
urs þroska. En að nokkuð miklu leyti,
eða kanske mestu leyti voru það lífs-
skilvrði öll og staðhættir og umhverfi