Vesturland - 24.12.1961, Blaðsíða 10

10
VESTURLAND
BIRGIR KJARAN:
Síórsíraumsfjara
......Hann skuldar mér fimm
milljónir, — hann skuldar mér
fimm milljón krónur, hainn Villi
frá Holti,“ segir öldungurinn í
úlpunni, sem stendur á horni
gamla kirkjugarðsins við Aðal-
stræti á þessum napurkalda janú-
armorgni. — Hann býr á Frelsis-
hernum, er norðan af Ströndum og
fer snemma á fætur. —
Hann heldur tautinu áfram og
leggur leið sína niður að höfn.
Þar er enn náttmyrkur og kald-
ranagjóstur. Fullt tungl með rosa-
baug stendur yfir Örfirisey, en að
neðan slær upp ljósi frá kýraug-
um og hafnarluktum. Yfir öllu
hvílir kyrrð nývakins dags.
En mávurinn vakir, þótt menn
sofi. Mávarnir koma svífandi með
Ægisgarði að Bakkanum. 1 fyrstu
eru þeir sem dökkar flygsur í
sortanum, en skyndilega koma
þeir inn í ljósbjarmann og þá ber
hvíta við blásvartan himininn.
Þeir svífa undurmjúkt í loftlög-
unum — varla bærandi sína breiðu
vængi, fætumir lagðir þétt aftur
með stéli. Þeir hreyfa alls ekki
vængi sína til flugs, vega aðeins
ögn salt með þeim til jafnvægis.
Vindkviða mætir þeim í króknum
milli garðs og bakka; þá sveigist
hægri vængurinn upp, og þeir
bregða á niðursvif. Þegar þeir
nálgast vatnsborðið, grípa þeir til
flugs, bera vængina ótt og títt,
stöðva sig svo til í loftinu, láta
fæturna síga niður og teygja höf-
uðið sömuleiðis niðurávið. Senn
nema fætur og nef við vatnsborð-
ið. Örhratt draga þeir fæturna
undir sig og beina höfðinu upp á
við. Nokkur víðfeðm vængtök upp
í næsta útstreymislag, og von
bráðar svífa þeir út á höfn.
Svartar útlínur hins mikla vængja-
hafs dofna og hvítur fugl hverfur
sem skuggi inn í sorta skamm-
degismorgunsins. Einn fugl fylgir
öðrum, og allir halda sömu leið. —
En áður en varir djarfar fyrir
dökkum díl utan úr hafnarmyrkr-
inu. Hann stækkar og nálgast óð-
fluga, og senn mótar fyrir hrein-
skornum útlínum mávs, sem svíf-
ur á innstreymislagi. Hann tekur
á ný hamskiptum í ljóshafi hafn-
arbakkans og verður sá hvítfugl,
sem hann er. Hann hnitar hringa,
nokkur vængtök — og svo á ný
stórsvif frá landi. Og enn koma
fleiri fuglar, hnita hringa og
hverfa sömu leið. — Þetta mynd-
spil frá svörtu í hvítt, frá hvítu
'í svart orkar eins og ljóð án orða,
tónverk án hljóma, hljóðlátur
undanfari hins hávaðasama iðju-
dags hafnarinnar.
Höfnin er vöknuð. Dyrum vöru-
skemmanna hefur verið lokið upp.
Það fellur ljósglæta úr dyragætt-
unum, og í þeim standa hreyfing-
arlausar skuggamyndir, verka-
menn, sem bíða þess að vinna
hefjist. Kranarnir eru komnir í
gang, gulir kranar og rauðir
kranar, sem stynja eins og þeir
kvíði striti dagsins. Karlamir
taka ofan af lúgunum, og það
marrar í freðnum yfirbreiðslun-
um. Spilin hefja sinn söng, og
hvíta gufustróka leggur upp af
þeim.
Syfjulegur sjómaður gengur um
borð í Selfoss. Það er háflæði, og
landgöngubrúin stendur beint upp.
Samt tekur hann hendumar ekki
einu sinni ur vosum, gengur upp
beinn í baki með sígarettu í munn-
inum. Hún stendur alveg lárétt út
úr honum. Það er nærri eins og
hann noti sígarettuna sem jafn-
vægisstöng, þegar hann gengur
brúna.
Það er rétt alflætt yfir Kolbeins-
haus. Mávur og skarfur floginn.
Rótlaust þang rekur í Króknum.
Ferska þanglyktina ber að vitum
gamla mannsins. Honum verður
hugsað heim, norður á Strandir.
Hann sér svartan skugga klífa
hátt uppi í kolakrananum í morg-
unskímunni. Honum finnst það
vera hann sjálfur. Hann horfir á
sjálfan sig klífa Hegrann. — Klífa
til einskis. — Hann ætlar að skilja
þennan svarta mann, sjálfan sig,
eftir þarna uppi. — Hann ætlar
heim til f jörunnar sinnar. — Minn-
ing hennar hafði stöðugt leitað á
hann þau tíu ár, sem hann hafði
troðið malbik höfuðstaðarins. —
Það var minning, sem aldrei
dofnaði, heldur varð stöðugt á-
leitnari með hverju árinu, sem
leið . . .
Ágústmorgun á
Ströndum.----------
Það var enn meira logn en
kvöldið áöur. - Himinn var grá-
skýjaður, þó ljóraði í bláhimininn
og ljósýiur voru milli skýja. Hand-
anfjarðarnesin voru daufblá, enda
greinilega súld á útnesjum, en
nærstapinn var dökkur í morguns-
árinu. —
— Þetta voru allt aukaatriði. —
Það sem máli skipti var fjaran. —
Þar sem áður var aðeins grár
sandkraginn eða nokkrir hrúður-
karlaðir fjöruhnullungar, stóð nú
breiður og bylgjukvikur gulgrænn
þangskógurinn, svo sem nýsprottið
grængresi að grósku, en liturinn
líkastur runnagerði í öðrum og
suðlægari löndum.
— Fjaran, fjaran, þessi furðu-
heirnur. — í senn útþrá og heim-
þrá, aðkenning hins óræða, hylling
hins f jarlæga, rótfesta hins blífan-
lega bjargs, rammataug útlagans,
endurminning æskunnar. — Fjar-
an kallar, hún kallar til eilífðiar-
nóns á þá, sem hafa skynjað hana.
- Það var útfall. Eilítil alda
skolaði að ströndu nokkrum sand-
kornum, — hvítum og svörtum og
rauðum: sum voru líka blá og
mógræn. Þau bláu voru brotakom
úr bláskel og rauðu kornin úr
hörpudisk og humarkló. — Maður
hugsar um afdrif eins skeljabrots,
eins sandkorns, hvar skyldi það
lenda, þarna snarsnýst þessi ögn
í sjóleysunni, ördeyðunni, þokast
Birgir Kjaran
upp með slimugum smáhnullung,
kúvendist niður í litla þanagróna
gjótu, flýtur aftur út, skilar með
næsta öldufalli upp í sandinn og
hverfur þar til sinna systkina,
verður ein ógreinanleg agnarögn
í sandhafinu mikla á strönd við
bláan fjörð og er þó engu að síður
einst.iklingur með persónumerkj-
um, bláskeljarbrot með óregluleg-
um brotköntum og fagurlegu ljós-
broti ií einum títuprjónshaus af
gljáðu innhvolfi. Sandkorn, sem á
slíkt geislabrot, á sitt stolt og
týnist að minnsta kosti aldrei
sjálfu sér. — Það er sandkornið í
fjörunni. — Og fjaran ann sínum
kornum úr skel og bergi, því að
hún veit, að hún er sjálf ekkert
nema safn sandkoma, sem hún
með aðstoð hafsins hefur haldið
til haga, sigtað úr, — svarf og
sora lét hún sökkva handan við
nes og sker eða lét úthafsölduna
bera út í hafsauga. Fjaran er
stórlát, hafið miskunnarlaust.
Hvert sandkorn á ströndinni er
því gersemi valin af hörðum hönd-
um, fullkomin í allri sinn smæð,
lítill spegill tilverunnar, sem getur
aldrei speglað heilt andlit, en þó
endurspeglað ljósbrot sjálfrar sól-
arinnar í öllum regnbogans litum,
eitt dýrðlegt smáundur úr skríni
móður allra jarðarbarna.
Aldan féll að með dálitlu
muldri, kitlaði mjúklega hála
fjörusteina og smellti kossi á
kinnbein klappanna. Féll svo frá,
rann út með saltfroðu í augum.
— Hún kom á ný, en komst ekki
jafn hátt, bar færri korn á strönd-
ina, því að nú nálgaðist háf jöra, -—
stórstraumsfjöru — þetta kynja-
ástand, þegar hafið sýnir hið
dulda, afklæðist, svo að bein og
ber bringa koma í ljós. Þar sem
áður voru úfnir brimskaflar, lóna
nú mjúkir þararunmar, og hinir
svörtu steinar í grænu hafsauga,
sem rétt örlaði á í norðanrysju,
reynast vera hnýflar mikilla
klettaskipa. — Fjaran var sem
endranær og þó öðrum dögum
fremur dulúðug í dag. Fjaran er
örlagahöfn. Þar mætast landið og
sjórinn. Á bakkanum blómstrar nú
í ágústbyrjun mýrasóley og geld-