Heilbrigðismál - 01.06.1981, Blaðsíða 22

Sykursnautt
Spur
ertu komínn á
nýja bragðið ?
Þegar eldurinn logar
í mannlegum samskiptum
Úr rœðu eftir Halldór J. Hansen
Allir sem að geðheilbrigðismál-
um vinna finna fljótt að litið er á
geðsjúklinga allt öðrum augum en
þá sem eru líkamlega veikir. Allur
þorri manna lítur á geðsjúklinga
með óttablandinni tortryggni og
veit ekki hvernig á að bregðast við
þeim.
En innst inni fyrir finna samt
allir menn sem hafa eða hafa haft
náin samskipti við geðsjúklinga að
það er sjaldnast neitt í fari hins
geðsjúka sem við þekkjum ekki
allvel, jafnvel náið úr eigin fari eða
fari þeirra sem við umgöngumst
daglega. Munurinn er miklu frem-
ur stigmunur en eðlismunur. Og
mig grunar að flest fólk finni innra
með sér einhvern óljósan ótta í
návist geðsjúkra um að geta auð-
veldlega farið sömu leið. Og ef til
vill er þetta ástæðan fyrir því
hversu mjög flestum okkar hættir
til að vilja draga skarpa markalínu
á milli geðsjúkdóma og andlegrar
heilbrigði — línu, sem er ekki til í
raun og veru. Og ef til vill skýrir
það að verulegu leyti hvers vegna
flestum hættir til að vilja sniðganga
og útiloka hinn geðsjúka og koma
honum fyrir þar sem hann er ólík-
legastur til að verða á vegi okkar.
Óhjákvæmilega erum við tengd
og háð hvert öðru og enginn er fær
um að standa fyllilega á eigin
fótum í tilverunni án aðstoðar
annarra — ekki einu sinni í blóma
lífsins. Að þessu leyti er heldur
ekki nema stigmunur á hinum
svokallaða heilbrigða og geðsjúkl-
ingnum.
En það er alvarlegt mál þegar
samfélag þeirra sem taldir eru
heilbrigðir verður beint eða óbeint
til að ýta þeim, sem höllum fæti
standa, yfir mörkin, brjóta niður
sjálfsvirðingu, lífsþrótt og jafnvel
lífslöngun þess eða þeirra sem
veikbyggðari eru.
Aðstandendur geðsjúkra er sá
hópur manna og kvenna sem sárast
hefur fundið fyrir vanköntum geð-
heilbrigðisþjónustunnar á eigin
skinni, að geðsjúklingunum sjálf-
um undanskildum. Það er einnig sá
hópur sem sárast finnur fyrir for-
dómum eða sinnuleysi hins al-
menna borgara og ráðamanna
þjóðfélagsins — enn að geðsjúkl-
ingum undanskildum.
Þetta er hópurinn sem hefur
orðið að sætta sig við það svar,
þegar geðræn vandamál náins ást-
vinar hafa náð þeirri stærðargráðu
að allt í kring riðar til falls og
engrar úrlausnar von í heima-
húsum, að því miður sé ekkert
sjúkrahúspláss til fyrir viðkomandi
að sinni og ómögulegt að vita hvort
hægt verði að sinna vandanum fyrr
en eftir daga, vikur eða mánuði.
Ef kviknað væri í heima hjá
okkur og farið að loga glatt, mundi
flestum okkar sennilega þykja súrt í
broti að frétta að slökkviliðið
mundi að vísu koma, en ekki fyrr
en á morgun, hinn daginn eða
jafnvel í næstu viku. Og þó væri
væntanlega ekki um annað að ræða
en eyðileggingu á dauðum hlutum.
En þegar eldurinn logar í mann-
legum samskiptum Íátum við
okkur fátt um finnast og leyfum
okkur að gleyma að brunarústir
mannlegra tilfinninga og sálarlífs
er snöggtum alvarlegra fyrirbæri en
brunarústir hluta sem eru for-
gengilegir í eðli sínu.
Halldór J. Hansen er yfirlœknir
barnadeildar Heilsuverndarstöðvarinnar
í Reykjavík. Hann var formaður Geð-
verndarfélags íslands frá 1975 til 1980.
Meðfylgjandi grein er hluti úr rœðu sem
hann flutti á aðalfundi félagsins í fyrra.
22 Fréttabréf um HEILBRIGÐISMÁL 2/1981