Heilbrigðismál - 01.06.1981, Page 23

Um
heilbrigði
Grein eftir
Skúla G. Johnsen
Allir eru sammála um að gott al-
mennt heilsufar sé ein mikilvæg-
asta undirstaða nútímaþjóðfélags.
Heilbrigði er skilyrði eðlilegs lífs og
hver einstaklingur telur góða heilsu
meðal þeirra gjafa sem Guð gefur
bestar, en þannig er gjarnan komist
að orði. Sá sem góðrar heilsu nýtur
hefur sérstaka aðstöðu í lífsbarátt-
unni umfram vanheila. Eins er um
þau þjóðfélög sem búa þegnum
sínum góð skilyrði, að þau eru talin
standa öðrum framar í sókn til
framfara og þróunar.
Sá sem býr við fötlun eða annan
heilsubrest, missir flugs og er sem
vængbrotinn. Hann fær ei notið
gjafa lífsins og verður þess í stað oft
öðrum háður, ef til vill sviptur
hamingju og lífsfyllingu.
Allt frá upphafi hafa heilbrigði,
lífshamingja, sjúkdómar og dauði
skipað sess meðal hinna óumflýj-
anlegu raka tilverunnar. Eru þau
svo djúpstæð að enn í dag, í tækni-
væddu þjóðfélagi, er viðurkennt að
þau standi oftast ofar mannlegu
valdi, en forlögin ráði. Héðan er
því ávallt stutt í hjátrú og hindur-
vitni. Samband trúarbragða og
lækninga á sér enn ríkan sess í
menningu vestrænna þjóða og ekki
eru liðin nema tvö til þrjú hundruð
ár síðan galdrar riðu húsum hér á
iandi sem þriðji þáttur samstæð-
unnar hjátrú, hindurvitni og
galdratrú. Samband sálar og lík-
ama var höfuðviðfangsefni trúar-
bragða, galdra og lækninga árþús-
undum saman. Enn eigum við
langt í land til skilnings á þessum
þætti mannlegs eðlis. Sállíkamleg
fyrirbæri, sem svo eru kölluð, hafa
þó nýlega verið tekin í tölu viður-
kenndra vísinda innan læknis- og
sálarfræði.
En hvað telja menn að felist í
hugtakinu heilbrigði, hvenær er
maður heilbrigður og hvenær ekki?
Þessu er enginn leikur að svara og
er illt að hér leiki nokkur vafi á, því
að öðrum kosti vitum við tæpast
full skil á því markmiði sem svo
margir sækjast eftir, jafnt einstakl-
ingar sem þjóðir.
Einn hinna merkari áfanga í
sögu heilbrigðismála er sá, að
þjóðir heims komu sér eitt sinn
saman um skilgreiningu á hugtak-
inu heilbrigði. Þetta gerðist við
upphaf Alþjóða heilbrigðisstofn-
unarinnar árið 1946. Skilgreiningin
varð hluti af stofnskránni og hljóð-
ar þannig (í þýðingu Vilmundar
Jónssonar, fyrrum landlæknis):
„Heilbrigði er fullkomið líkam-
legt, andlegt og félagslegt velferli, en
ekki einungis firrð sjúkdóma og
vanheilinda. Fagnaður fyllslu auð-
innar heilbrigði telst til frumréttinda
allra manna án tillits til kynflokks,
trúarbragða, stjórnmálaskoðana,
fjárhags eða þjóðfélagsstöðu. Heil-
brigði allra þjóða er frumskilyrði
þess, að höndlað verði hnoss friðar
og öryggis og er komið undir fyllstu
samvinnu einstaklinga og rikja. “
Ekki er að efa að höfundarnir,
sem sátu á rökstólum og undir-
bjuggu stofnskrá hinna nýju sam-
taka hafa gert sér ljóst, hvað fólst i
skilgreiningu þeirra á heilbrigði og
hversu víðtæk hún er. I þessari
skilgreiningu á heilbrigði er markið
sett hátt, og hafa margir sagt að því
verði aldrei náð, heldur sé það
hilling sem fjarlægist þegar nær er
komið. Ljóst er að skilgreiningin
tekur til allra þátta mannlegs lífs og
má vissulega af henni ráða að öll
viðleitni mannsins til þróunar og
framfara, hvort sem er efnahagsleg
uppbygging, rækt menntunar,
menningar og lista svo og allt starf
til uppbyggingar anda og efnis
Öll mannanna verk
sem fram á við
horfa eiga sér
þann tilgang að
efla heilhrigði
og vellíðan
Fréttabróf um HEILBRIGÐISMÁL 2/1981 23