Heilbrigðismál - 01.12.1986, Blaðsíða 27

ur efnið verið viðurkennt í Dan-
mörku og Svíþjóð. í Danmörku má
nota asesúlfam sem borðsætuefni
og sem sætuefni í gosdrykki, en í
Svíþjóð sem borðsætuefni og sætu-
efni í munntóbak. Líklegt er að
Danir veiti fljótlega leyfi til að nota
asesúlfam í fleiri neysluvörur.
Hér á landi hófst kynning á ase-
súlfami meðal matvælaframleið-
enda árið 1986, en neysluvörur
með þessu efni eru ekki til sölu
hérlendis þar sem heimild til not-
kunar þess hefur enn ekki verið
veitt. Nú hefur hins vegar verið
sótt um leyfi til að nota þetta sætu-
efni í ákveðnar tegundir sælgætis.
Sykuralkóhólar
í meðfylgjandi töflu má sjá þá
sykuralkóhóla sem algengastir eru
sem sætuefni í neysluvörum.
Megin munurinn á sykuralkóhól-
um og þeim gervisætuefnum sem
hér hefur verið fjallað um er sá að
sykuralkóhólar hafa lítinn sætu-
styrk og gefa auk þess jafn mikla
orku og sykur. Öll gervisætuefnin
hafa hins vegar mikinn sætustyrk
og að undanskildu aspartami
(Nutra Sweet) gefa þau enga orku.
Aspartam gefur sömu orku og syk-
ur og sykuralkóhólar eða 4 kkal/g,
en þar sem sætustyrkur aspartams
er mikill þarf einungis að nota lítið
af efninu og orkan sem það gefur í
neysluvörum er því óveruleg.
Sérfræðinefnd EBE hefur ekki
séð ástæðu til að setja markgildi
varðandi neyslu sykuralkóhóla, en
bendir á að taka verði tillit til þess
að mikil neysla þeirra geti haft
hægðalosandi áhrif. JECFA hefur
ekki metið notkun maltitóls, en
hefur komist að sömu niðurstöðu
og sérfræðinefnd EBE hvað varðar
sorbitól og xýlitól. Hins vegar hefur
JECFA ákvarðað markgildi fyrir
mannitól og er það 50 mg/kg/dag.
Astæðan fyrir því að sykuralkó-
hólar geta haft hægðalosandi áhrif,
sé þeirra neytt í miklu magni, er sú
að þeir frásogast hægt og í sumum
tilvikum lítið og binda þá vatn í
þörmum. Telur sérfræðinefnd EBE
að ólíklegt sé að hægðalosandi
áhrif komi fram ef neysla sykur-
alkóhóla verður ekki meiri en 20
grömm á dag, en efnin hafa mis-
munandi áhrif í þessu tilliti. Af
sykuralkóhólum er hætta á hægða-
losandi áhrifum mest fyrir manni-
tól, sem frásogast lítið, en minnst
fyrir xýlitól.
Sykuralkóhólar eru mikið notaðir
sem sætuefni í ýmsar sælgætis-
vörur svo sem tyggigúmmi, brjóst-
sykur og sælgætistöflur og einnig í
ýmsar vörur sem ætlaðar eru syk-
ursjúkum. í mörgum tilvikum eru
vörur þessar merktar „sykur-
lausar" þar sem efnin eru notuð í
Sætuefni. í meðfylgjandi töflu er gefið
yfirlit yfir algengustu sætuefnin, og
kemur par fram heiti peirra, sætustyrk-
ur miðað við sykur, markgildi og orku-
gildi (til samanburðar er orkugildi syk-
urs 4 kkallg). Sætustyrkur hvers efnis
getur verið nokkuð breytilegur og er
ástæðan sú að margir pættir hafa áhrif
á hann. Sem dæmi má nefna að sýru-
stig hefur áhrif á sætustyrk og einnig
getur bragðskyn fólks verið nokkuð mis-
jafnt. Sjá nátwri umfjöllun í megin-
málstexta.
stað sykurs, en merking umbúða á
þennan hátt getur verið nokkuð
villandi þar sem margir gera sér ekki
grein fyrir að sykuralkóhólar gefa sömu
orku og sykur. Því er rétt að geta
þess að ef fólk er í megrun er engin
hjálp í því að velja „sykurlausar"
neysluvörur sem innihalda sykur-
alkóhóla í stað sykurs.
Áhrif sorbitóls, xýlitóls og ann-
arra sykuralkóhóla á tannheilsu eru
ekki þau sömu og sykurs og frá því
sjónarhomi má segja að efni þessi
henti vel í sælgæti. Hins vegar er
það nokkuð umdeilt að sælgæti og
aðrar neysluvörur sem innihalda
sykuralkóhóla séu merktar þannig
að þær séu sérstaklega ætlaðar syk-
ursjúkum. Sykursjúkir verða að
taka tillit til þess að sykuralkóhólar
gefa jafn mikla orku og sykur þó
svo að áhrif þeirra á blóðsykur séu
lítil, sé þeirra neytt einna sér. Á
þetta ekki síst við um þá sem fá
sykursýki vegna offitu og verða að
fara í megrun af þeim sökum. Einn-
ig má benda á að athuganir á áhrif-
Sætuefni
Sætustyrkur (sykur=l) Markgildi (mg/kg/dag) Orka (kkal/g)
Gervisætuefni:
Sýklamat 30-80 11 0
Aspartam 100-200 40 -
Asesúlfam 130-200 9 0
Sakkarín 200-700 2,5 0
Sykuralkóhólar:
Sorbitól 0,5-0,7 * 4
Mannitól 0,6-0,7 50 4
Maltitól 0,9 * * 4
Xýlitól 0,9-1,3 * 4
Sætuefni unnin úr plöntum: Glýkyrrisín 50-100 * * 0
Stevíósíð 300 ** 0
Neóhesperidín 1000-1500 * * 0
Mónellín 1500-2000 * * -
Támatín 2000-2500 * -
Mirakúlín 42000-44000 * * -
* Ekki talin ástæða til að setja markgildi
** Ekki metið
- Efnin gefa óverulega orku í neysluvörum
HEILBRIGÐISMÁL 4/1986 27