Heilbrigðismál - 01.06.1987, Blaðsíða 12

HEILBRIGÐISMÁI. / Eggert Pétursson / Helgi Guöbergsson
Orsakir vöðvagigtar
Grein eftir Helga Guðbergsson
Fáir sjúkdómar valda jafn miklu
fjárhagslegu tjóni og vöðvagigt, að
ekki sé minnst á alla þá vanlíðan
sem henni fylgir. Vöðvagigt eða
vöðvabólga er með algengustu
sjúkdómum og allir finna til gigt-
verkja um lengri eða skemmri tíma,
fyrr eða síðar á ævinni. Margir berj-
ast sífellt við þennan sjúkdóm.
Samt er ekki laust við að vöðvagigt
skipi óæðri sess meðal sjúkdóma í
huga margra lærðra og leikra og
sumir líta jafnvel svo á, að fremur
eigi að skoða vöðvagigt sem lífeðlis-
fræðilegt ástand heldur en sjúk-
dóm. Vegna langvinnra verkja,
Til vinstri sést Imíld og slöknn sem
krefst ekki vöðvavinnu. Vöðvinn parf
lítið blóð en fær nóg. í miðju er vöðva-
álag með hreyfingu. Pörffyrir blóðflæði
um vöðvann er mikil og mikið blóð
streymir til hans. Myndirnar til hægri
skýra það sem gerist í vöðvaspennu án
hreyfingar. Áreynsla krefst blóðflæðis
en streymið mætir ekki þörfinni.
sársauka við álag og hreyfingar,
máttleysis, stirðleika, svima,
þreytu og svefnleysis sem hrjáir
fólk með vöðvagigt veldur hún
vinnutapi, skertum afköstum, lak-
ari gæðum vinnunnar, mistökum
og sjúkrakostnaði. Lítil von er til að
losna við vöðvagigt ef ekki er ráðist
að orsökum hennar.
Hér verður ekki fjölyrt um með-
ferð vöðvagigtar heldur fjallað um
orsakir hennar, en þær eru margar.
Par koma til einstaklingsbundnir
orsakaþættir annars vegar og um-
hverfisþættir og álagsþættir hins
vegar.
Einstaklingsgerð
Ekki fá allir vöðvagigt við sömu
störf eða aðstæður. Einstaklings-
eiginleikar'; sem stafa af erfðum og
uppeldi, svo sem vöðvagerð, lík-
amsbygging,! skapferli, hegðun og
skólun og einnig aldur fólks hefur
allt áhrif á hæfni til Iíkamlegrar
áreynslu. Margir umhverfisþættir
eru að verulegu leyti einstaklings-
bundnir. Þannig eru til dæmis mat-
aræði, klæðaburður, hreyfing,
tómstundaiðja, ýmis ávani og notk-
un ávanaefna allt bundið í hegðun-
armynstur hvers manns, þótt sér-
hver dragi vitanlega dám af öðrum
og það ásamt svipuðum ytri að-
stæðum valdi því að fjöldi manna
sé eins að þessu leyti.
Hreyfingarleysi og lélegt næring-
arástand leiða til þrekleysis og
hreyfi- og stoðkerfi líkamans
stirðna og slappast. Þetta gerist
einnig við veikindi og áhrif ýmissa
sjúkdóma geta Ieitt til skertrar getu
til að mæta álagi. Liðagigt og blóð-
rásartruflanir eru augljós dæmi.
Sum lyf draga úr hæfni til að
mæta líkamsálagi og einstaka Iyf
geta jafnvel valdið gigtverkjum.
Því styrkari sem vöðvi er, þeim
mun betur þolir hann áreynslu.
Mestu máli skiptir að blóðflæði um
vöðvana sé nægilegt miðað við
áreynslu. Blóðið flytur vöðvum
súrefni og næringu og úrangsefni
brott. Talið er að skortur á hæfilegu
ÞÖRF A
BLOÐSTREYMI
BLÖÐSTREYMI
HVlLD: ALAG OG HREYFING: VÖÐVASPENNA:
SLÖKUN DYNAMISKUR STATISKUR
VÖÐVASAMDRATTUR VÖÐVASAMDRATTUR

12 HEILBRIGÐISMÁL 2/1987