Heilbrigðismál - 01.06.1987, Blaðsíða 15

tíma. Skiptir það og miklu máli til
að halda heilsu að öðru leyti.
Heimilið
Margir af þeim áhættuþáttum
sem tengjast vinnu geta einnig
komið fyrir heima hjá fólki. Pegar
haldið er á börnuni spennast vöðv-
ar í herðum og handlegg, einnig við
eru. Pað er svo einstaklings-
bundið hversu mikið álag af
þessu tagi fólk þolir.
• Of mikil áreynsla vegna of
mikillar þyngdar eða vægis er al-
geng orsök vöðvaverkja sem lag-
ast oft. Þetta ástand verður að
gigt ef vöðvarnir fá ekki að jafna
sig á eðlilegan hátt.
• Illa hönnuð verkfæri og rang-
ar vinnustellingar leiða oft til
álags á liði. Oftast verður úlnlið-
urinn fyrir þessu, með álagi til
annarrar hvorrar hliöar. Þetta
leiðir svo til verkja í sinum og
vöðvum.
• Titrandi verkfæri eins og bor-
vélar, sagiro. fl. geta verið þreyt-
andi vegna spennu í vöðvum og
æðasamdráttar.
• Hávaði á vinnustað eykur
vöðvaspennu hjá sumu fólki.
það að prjóna eða sinna öðrum
heimilisstörfum. Margvíslegt álag,
andlegt og líkamlegt, fylgir því „að
byggja". Stórar íbúðir þurfa mikla
hirðingu og umhugsun. Húsgögn
eru oft ekki nógu góð. Einnig þarf
að huga að loftslagi og lýsingu á
heimilum, og fólk verður fyrir ýms-
um áverkum í tómstundum.
• Kuldi, bleyta og dragsúgur
geta aukið hættu á vöðvagigt, en
þessa þætti er oft hægt að klæða
af sér.
• Of miklar andlegar kröfur
valda vöðvaspennu hjá mörg-
um, einkum ef aðriráhættuþætt-
ir eru til staðar.
• Of stutt vinnuhlé auka hættu
á gigt. Bæði þarf stutt hlé oft á
dag, án þess að beinlínis sé hætt
að vinna, og svo kaffi- og matar-
tíma, enda þurfa vöðvarnir nær-
ingu.
• Of langur vinnutími ereinnig
algeng ástæða fyrir gigt, sem
óþarft er að fjölyrða um.
• Að lokum má nefna áverka
sem menn verða fyrir í vinnu, en
áverkar eru eitt af því sem hleypt
getur af stað vítahring vöðva-
spennu og verkja. H.G.
Iðjufræði og starfsþjálfun
Iðjufræði eða ergónómía fjallar
um það hvernig laga má vinnu og
vinnustað að manninum, þannig
að hann njóti sín sem best og nái
um leið sem bestum árangri í starfi.
Hafa þarf i huga hversu misjafnir
menn eru að vexti og byggingu. En
það er fleira en líffærafræði manns-
ins sem ráða verður ferðinni. Líf-
eðlisfræðin, þ.e. hvernig manns-
líkaminn starfar, er einnig ákaflega
mikilvæg, en hefur viljað gleymast.
Hægt er að gera borð, stóla, tölvur,
vélar og tæki þannig úr garði að
ekki leiði til óheppilegs álags á lík-
amann. Sömuleiðis á að hanna
verkfæri og hafa vinnuaðferðir í
samræmi við líkamsbyggingu og
starfsemi mannsins. Álagi þarf að
stýra í samræmi við getu. Vinnu-
staður, og búnaður á honum, þarf
að vera öruggur svo að slys verði
ekki. Iðjufræðin fjallar einnig um
lýsingu o.fl. og getur gefið svör við
ýmsum vandamálum sem upp
koma á vinnustað.
Það er athyglisvert hvað starfs-
þjálfun hefur mikið að segja varð-
andi vöðvagigt. Þeir sem eru óvanir
tilteknu starfi fá yfirleitt harðsperr-
ur í einhvern líkamshluta fyrst eftir
að þeir byrja. Með aukinni þjálfun
og reynslu minnkar hætta á gigt.
Fagmenn hafa yfirleitt minni
vöðvagigt en ófaglært fólk. Þessu
hafa menn velt fyrir sér og bent á,
að fagmennska felur í sér samflétt-
un þekkingar og vinnubragða á öll-
um stigum starfsins og hefur oftast
mjög ákveðið markmið, sem aftur
gefur starfinu innihald og gildi. Þar
að auki nýtir fagmaðurinn tíma
sinn betur, gerir hlutina á fljótvirk-
ari og oftast Iéttari hátt. Þá er fag-
maður fljótari að breyta um vinnu-
aðferð ef þörf krefur.
Að lokum má segja að til þess að
koma í veg fyrir vöðvagigt er æski-
legt að aðstaða á vinnustað sé góð,
að fólk fái starfsþjálfun og að það
hreyfi sig og styrki líkamsþrótt sinn
til að mæta daglegu álagi, heima og
heiman.
Helgi Guðbergss'on læknir er sér-
fræðingur í atvinnusjúkdómum. Hann
er yfirlæknir atvinnusjúkdómadeildar
Heilsuverndarstöðvar Reykjavíkur.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1987 15