Heilbrigðismál - 01.06.1993, Síða 27

Spurt
Til verndar
umhverfinu
Hvaða skilyrði þarf að
uppfylla til að vörur geti
talist umhverfisvænar?
Birgir Þórðarson um-
hverfismálafulltrúi hjá Heil-
brigðiseftirliti Suðurlands
svarar:
Á undanförnum árum
hafa verið notuð ýmis
merki sem gefa eiga til
kynna að vörur séu ekki
skaðlegar umhverfinu.
Til að koma í veg fyrir
mismunandi skilgrein-
ingar og viðmiðanir hef-
ur Norðurlandaráð beitt
sér fyrir samstarfi um
gerð reglna um hvaða
kröfur þurfi að uppfylla
til að vara geti talist um-
hverfisvæn og merkja
megi hana með þar til
gerðu umhverfismerki
sem er táknmynd fyrir
svan á flugi. Tilgangur-
inn er að stuðla að bættu
umhverfi og að þróuð
verði ný og betri tækni
við framleiðsluna.
Við gerð þessara
krafna er tekið mið af
framleiðslunni frá vöggu
til grafar, ef svo má að
orði komast. Sett eru
Norræna umhverfis-
merkið mun lciðbcina
neytendum við val á
vistvænum vörum.
Merkið á að sýna
svan á flugi.
w
skilyrði um framleiðslu-
hætti, hráefnanotkun,
orkunotkun o. fl., en
einnig um förgun og
endurvinnslu að notkun
lokinni. Mikil áhersla er
lögð á að skoða heildar-
myndina. Sem dæmi má
nefna að pappír getur
talist umhverfisvænn
enda þótt hann sé bleikt-
ur ef bleikingin er gerð
með bestu fáanlegum
efnum og annað í fram-
leiðsluferlinum sé eins og
best verður á kosið. Til
dæmis er gerð sú krafa
að í stað þeirra trjáa sem
felld eru til pappírs-
vinnslu séu gróðursett
fleiri tré.
Nú hafa verið sam-
þykktar lágmarkskröfur
fyrir nokkra vöruflokka
svo sem ljósritunar-
pappír, prentpappír og
þvottaefni og fljótlega
verða tilbúnar kröfur fyr-
ir málningu, Ijósritunar-
duft o. fl. Nýlega hefur
verið tekið upp samstarf
við Evrópubandalagið
um samræmingu á kröf-
um en búast má við því
að fleiri en einn gæða-
stimpill af þessu tagi
verði á vörum í framtíð-
inni.
Mismunandi
mettun fitu
Er einómettuð fita
jafn æskileg og fjöló-
mettuð?
Dr. Laufey Steingrnns-
dóttir næringarfræðingur
og skrifstofustjóri Manneld-
isráðs svarar:
Einómettuð fita hefur
verið töluvert í sviðsljós-
inu undanfarin ár en
rannsóknir sýna að
neysla hennar hefur hag-
stæð áhrif á kólesteról í
blóði, ekki síður en
neysla fjölómettaðrar
fitu.
I daglegu tali er fita
gjarnan flokkuð í tvo
höfuðflokka, mettaða fitu
og ómettaða. Mettun fit-
unnar felst í efnafræði
hennar. Öll fita er gerð
úr fitusýrum en það eru
efnatengi þessara sýra
sem ýmist geta verið
mettuð eða ómettuð af
frumefninu vetni. Ef eitt
tengi er ómettað er talað
um einómettaða fitusýru,
en fjölómettaða ef ómett-
uðu tengin eru tvö eða
fleiri. Öll ómettuð fita er
fljótandi við stofuhita og
lækkar kólesteról í blóði
sé hennar neytt í stað
mettaðrar fitu. Fjölómett-
uð fita lækkar bæði LDL-
kólesteról og HDL-
kólesteról en einómettuð
fita lækkar eingöngu
LDL, sem hefur tilhneig-
ingu til að setjast í æða-
veggi og valda æðakölk-
un. HDL hefur ekki slík
áhrif, meira að segja er
talið æskilegt að HDL-
kólesteról sé sem hæst.
Því telja sumir að einó-
mettuð fita sé jafnvel
æskilegri en sú fjölómett-
aða, þótt flestir mæli með
báðum tegundunum.
Ólífuolía er mjög auð-
ug af einómettaðri fitu
og sama er að segja um
margar hnetur, möndlur
og eins avókadó (lár-
peru). Allar þessar fæðu-
tegundir eru fituríkar og
því hlaðnar orku, þetta
eru líka fremur dýrar
fæðutegundir hér á landi
en svo mikið er víst að
neysla þeirra stuðlar ekki
að hækkun kólesteróls í
blóði.
Avókadó-ávöxturinn er
nokkuð feitur en megin-
hluti fitunnar er ein-
ómettuð, sem er ekki
svo slæmt.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1993 27