Heilbrigðismál - 01.06.1996, Blaðsíða 9

Skafti Guðjónsson (Ljósmyndasafn Reykjavíkur)
Fjör, gleði
og fundir
Forfeður vorir stóðu í
mörgum greinum framar
en vér. Þeir höfðu að
mörgu leyti betri húsa-
kynni og voru meiri
þrifnaðarmenn. Þeir
gerðu sér margfalt meira
far um að efla gott
heilsufar og auðga líkam-
ann að kröftum, liðleik
og harðfengi en vér, bæði
með því að temja sér
margs konar íþróttir frá
blautu barnsbeini og með
ýmsu fleiru er miðaði að
því að styrkja hörund
þeirra og heilsu. Hjá
þeim var og miklu meira
félagslyndi og samtök,
þegar einhverju þurfti
áleiðis að koma, enda
voru þeir miklu meiri
fjörmenn og gleðimenn
og sóttu betur mann-
fundi bæði til þess að
skemmta sér og til þess
að ræða nauðsynjar sínar
og framfaramál. Það er
fátt sem betur eflir fram-
takssemi og menningar-
anda en fjör, gleði og tíð-
ir mannfundir.
Vallxjr Guðmundssön
ritstjóri (f 1860, d. 1928).
Eimreiðin, 1895.
„Það er undarlegt hvað
maður gengur mikið,"
sagði skáldið fyrir rúmri
hálfri öld.
Land barna vorra
Við sem nú lifum er-
um ekki einungis að
vinna fyrir okkur sjálf,
heldur og, og það jafnvel
miklu fremur, fyrir kom-
andi kynslóðir. Til þess
erum vér nú að nema
land vort að nýju og
bæta öll lífskjör vor og
lífsskilyrði til lands og
sjávar. Ttil þess erum vér
að rækta jörðina, planta
skógi og melgresi og
girða fyrir uppblástur og
sandfok. Til þess erum
vér að byggja brýr og
vegi, reisa vita og búa til
hafnarmannvirki. Til þess
erum vér og að friða
landhelgi vora og stofna
til fiskiklaks. Til þessa
ástundum vér íþróttir,
heilsuvernd og berkla-
varnir. Til þessa stofnum
vér nýja og nýja skóla og
menningarstofnanir. Og
til alls þessa erum vér að
hugsa með löggjöf vorri
og stjórn.
Og vér fáum ekki ann-
að skilið en að vér ein-
mitt með þessu menning-
arstarfi voru séum að
gera land feðra vorra að
sem bestu og blómleg-
ustu landi barna vorra.
Agúst H. Bjarnason
prófessor (f. 1875, d. 1952).
Samtíð og saga, 1941.
í leit að
hamingjunni
Það er undarlegt hvað
maður gengur mikið í
þessum heimi og ég held
að það sé ekki ennþá
fullsannað hvað það á að
þýða. Ég hef alltaf verið
á gangi frá því ég man
eftir mér, út og suður,
upp og niður. Ég hef
meira að segja gengið
aftur á bak. Sumir menn
fara ríðandi eða akandi
um allt, og það veit held-
ur enginn hvað það á að
þýða. Sennilega eru
menn að leita að ham-
ingjunni og vísdómnum.
Steinn Steinarr skáld (f. 1908,
d. 1958). Hádegisblaðið, 1940.
Vel í skinn komið
Lengi vel eða að minnsta kosti fram um síðustu
aldamót þótti það vottur um heilbrigði og velsæld
að vera vel í skinn komið. Flestir urðu þá að strita
langan vinnudag fyrir daglegu brauði, sem oft var
þó af skornum skammti. Það voru líka því nær
eingöngu efna- eða yfirstéttamenn sem gátu látið
það eftir sér að verða feitir. Alþýðu manna hætti
því við að álíta nokkra offitu æskilega.
Læknar höfðu þó að sjálfsögðu veitt því athygli
að mikil offita var hvimleið og jafnvel háskaleg
byrði en tæplega gert sér fulla grein fyrir skaðsemi
offitunnar fyrr en á síðustu áratugum.
Margir hafa tilhneigingu til þess að borða meira
en þeir þurfa til viðhalds eðlilegri líkamsþyngd, til
viðhalds líkamshita og til framleiðslu á orku sem
starf þeirra hefur í för með sér. Margir brenna til
agna og breyta í hita því sem er umfram þarfir
þeirra. En svo eru aðrir sem verja svo að segja
hverjum bita og spæni umfram daglegar þarfir til
þess að hlaða á sig spiki. Þessum mönnum finnst
hlutskipti sitt illt og þeir eru eins konar olnboga-
börn lífsins, borið saman við hina sem geta raðað í
sig krásunum að ósekju. Oft ræður það úrslitum
að sá sem fitnar er værukær og beitir ekki vöðv-
um sínum nema þegar nauðsyn krefur, en hann
sem jafnmikið borðar án þess að fitna er fjörkálfur.
Astæðan til þess að svo margir gerast nú of feit-
ir hér á landi, borið saman við það sem áður var,
er að sjálfsögðu bætt afkoma, styttri vinnutími og
minna erfiði. Með vaxandi velmegun hættir mörg-
um við að borða meira en líkaminn þarfnast og
gleyma því að of mikill matur getur orðið heilsu-
fræðilegt vandamál engu að síður en fæðuskortur.
Valtýr Albertsson læknir (f. 1896, d. 1984). Heilbrigt líf 1957.
HEILBRIGÐISMÁL 2/1996 9