Heilbrigðismál - 01.03.1998, Blaðsíða 18
Heilbrigði og lífsstíll ungs fólks
Togað er í böm og unglinga úr öllum áttum
Grein eftir Þórólf Þórlindsson
Árangur í forvamarstarfi næst því aðeins
að starfinu sé beint að börnum og ungl-
ingum. Um það er ekki deilt. Vissulega eru
ýmsir að reyna þetta, enda þótt mörgum
finnist árangurinn láta á sér standa. Það
kann að einhverju leyti að stafa af því að
við beitum ekki réttum aðferðum til þess
að hafa áhrif á ungt fólk.
Þeir sem vilja stuðla að heilbrigðum lífs-
venjum meðal barna og unglinga og hvetja
þau til að temja sér hefðbundin gildi eru í
samkeppni við marga aðra sem vilja hafa
áhrif. Framleiðendur skemmtiefnis, sæl-
gætis, tóbaks og tískuvarnings eyða miklu
fé í að hafa áhrif á ungt fólk. Ef þeim tekst
ætlunarverk sitt eru þeir að öllum líkind-
um komnir með viskiptavini til frambúðar,
svo við tökum tóbaksframleiðendur sem
dæmi. Þetta er ein ástæða þess hve for-
varnarstarf er erfitt.
Þeir sem skapa tískuna hafa sterka stöðu
til að móta lífsstíl ungs fólks. Þegar fram-
leiðendur vímuefna, tóbaks og skemmti-
efnis leggja saman krafta sína er við öfluga
andstæðinga að etja. Til dæmis greiða
tóbaksframleiðendur fyrir að sýna reykj-
andi fólk í kvikmyndum, helst við eftir-
sóknarverðar aðstæður.
Brexjttir tímar
Sá tími er löngu liðinn að við getum alið
upp íslensk ungmenni í einangrun frá um-
heiminum. íslenskir unglingar búa ekki
lengur við fastmótaðar aðstæður þar sem
þeir eru þátttakendur í heimi fullorðinna.
Sú hefð sem ríkti hér að böm og unglingar
vinni á sumrin störf til sjávar og sveita
hafði ómetanlegt uppeldislegt gildi. Hún
stuðlaði meðal annars að því að ekki urðu
eins skörp skil milli kynslóða og víða ann-
ars staðar. Þá dró hún einnig úr þeirri þró-
un, sem átti sér stað víða erlendis, að
mynda stóra hópa unglinga sem ekki voru
í góðum tengslum við hefðbundnar stofn-
anir þjóðfélagsins. Þessir hópar lúta oft eig-
in lögmálum og skapa sérstakan lífsstíl.
Þessir laustengdu hópar eru vettvangur al-
þjóðlegrar unglingamenningar, sem fram-
leiðendur afþreyingarefnis leitast við að
móta með það fyrir augum að skapa mark-
að fyrir framleiðslu sína.
Þeir sem vilja hafa áhrif á börn og ungl-
inga í þá átt að efla heilbrigðan lífsstíl
Mun fleiri
unglingar telja
það skipta
miklu máli að
vera heilsu-
hraustur en að
líta vel út.
Við stöndum í
reynd frammi
fyrir því að
helmingur ís-
lenskra ungl-
inga fer svo
seint að sofa að
þeir missa út
draumasvefn-
inn, sem er tal-
inn svo mikil-
vægur.
þeirra eru því langt í frá einir um hituna.
Það er togað í unglingana úr öllum áttum.
Allir eru að reyna að hafa áhrif. Því er ljóst
að heilbrigður lífsstíll meðal ungs fólks
verður ekki til af sjálfu sér.
Við erum þátttakendur í þróun sem ekki
verður snúið við. Heimurinn verður aldrei
eins og hann var. íslenskir unglingar taka
þátt í heimi án landamæra þar sem þeir
kynnast mörgum sjónarmiðum og verða
fyrir áhrifum úr ýmsum áttum, sumum
slæmum og öðrum góðum, að okkar dómi.
Forsjárhyggja eða einangrunarstefna eru
ekki rétt svar við alþjóðavæðingu nútím-
ans. Því verðum við að leggja áherslu á að
bjóða ungu fólki upp á góða valkosti, sem
eru bæði skemmtilegir og uppbyggilegir.
Viðhorf og atferli
Heilbrigður lífsstíll snýst meðal annars
um það að neyta hollrar fæðu, að fá næga
hvíld og hreyfingu, reykja ekki og neyta
ekki vímuefna. Við viljum kenna ungu
fólki að tileinka sér þessi atriði. í því skyni
að varpa nokkru ljósi á það hvernig til hef-
ur tekist verða raktar niðurstöður úr könn-
un sem gerð var meðal ungs fólks hér á
18 HEILBRIGÐISMÁL 1/1998