Heilbrigðismál - 01.03.1998, Síða 22
saman þá sem mest stunda lífsstíl skemmt-
ana og hina sem mest stunda lífsstíl
líkamsþjálfunar. Þegar það er gert verður
munurinn enn meiri. Nærri lætur að lík-
urnar séu ellefu sinnum meiri á því að sá
hópur sem mest stundar líffstíl skemmtana
sé byrjaður að reykja en hinn sem stundar
lífsstíl íþrótta. í stuttu máli má segja að
rannsóknir mínar og félaga minna á Rann-
sóknastofnun uppeldis- og menntamála
sýni að greina megi sérstakan lífsstíl ungl-
inga þar sem marktæk fylgni er á milli
líkamsþjálfunar, reglusemi og heilbrigðs
mataræðis.
Sérstaða nýrrar kynslóðar
Eins og áður er minnst á mótast lífsstíll
unglinga að verulegu leyti í tómstundum
þeirra og því lífi sem þeir skapa sér sjálfir
utan lögsögu hefðbundinna stofnana. Að
þessu leyti virðist okkur, sem utan frá horf-
um, hann oft vera sjálfsprottinn og ótrú-
lega næmur fyrir tískusveiflum sem koma
og fara. Oft virðist sem sveiflur í atferli
ungs fólks milli árganga verði fyrir tilvilj-
un, án þess að við ráðum mikið við hvað er
að gerast. í fljótu bragði virðist vera nokk-
uð til í því að hver ný kynslóð þurfi að
skapa sér sérstöðu og undirstrika hana
með því að gera hlutina öðruvísi en næsta
kynslóð á undan.
Ég leyfi mér að varpa fram þeirri tilgátu
að sveiflum í lífsstíl og menningu ungs
fólks séu settar skorður af meginstofnun-
um þjóðfélagsins. Fjölskyldan, skólinn,
tómstundirnar - allar þessar mikilvægu
„stofnanir" ákvarða að verulegu leyti
hvaða svigrúm unglingamenning og lífs-
stíll ungs fólks hefur. Því sterkari sem þess-
ar stofnanir eru þeim mun minni ættu
þessar sveiflur að vera, einkum þær óæski-
legu. Því sterkari sem fjölskyldan er því
meiri áhrif hefur hún á þróun mála. Ahrif
fjölskyldunnar eru að sjálfsögðu margþætt.
Eftirlit og aðhald foreldra svo og stuðning-
ur þeirra skiptir máli. Sama má segja um
tímann sem unglingar verja með foreldrum
sínum. Því meiri tíma sem þeir verja með
þeim, þeim mun ólíklegri eru þeir til þess
að reykja eða neyta annarra vímuefna.
Þær niðurstöður sem við höfum fengið í
rannsóknum okkar á íslenskum unglingum
síðustu fimm til tíu árin benda allar í sömu
Því meiri tíma
sem unglingar
verja með for-
eldrum sínum
þeim mun ólík-
legri eru ungl-
ingarnir til að
reykja eða neyta
annarra vímu-
efna.
Allir þekkja
hvað það getur
verið ótrúlega
erfitt að halda
sjálfstrausti
sínu og trúnni
á sjálfan sig
við erfiðar
aðstæður.
átt. Það er hið félagslega umhverfi ungl-
inga, stuðningur, eftirlit og tómstundir
þeirra sem ráða mestu. Ekki er hægt að
ætlast til þess að unglingar, í krafti vilja-
þreks síns, sjálfstrausts eða jákvæðrar
sjálfsmyndar, standi algerlega á eigin fót-
um. Það sem hjálpar þeim hvað mest til að
standast þrýsting umhverfisins er hinn fé-
lagslegi stuðningur sem unglingar þurfa að
fá úr ýmsum áttum. Þetta er ofur eðlilegt.
Hvernig í ósköpunum dettur okkur í hug
að 13, 14 eða 15 ára unglingar geti staðið
einir gegn félagslegum þrýstingi þegar svo
ber undir eða haldið sjálfstrausti og já-
kvæðri sjálfsmynd við framandi eða nei-
kvæðar aðstæður. Þetta reynist þeim erfitt
ef þeir hafa ekki fótfestu í félagslegum
tengslum sínum og samskiptum við hefð-
bundnar stofnanir þjóðfélagsins.
Allir þekkja hvað það getur verið ótrú-
lega erfitt að halda sjálfstrausti sínu og
trúnni á sjálfan sig við erfiðar aðstæður.
Unglingar verða að fá stuðning og aðhald.
Þeim verður að standa til boða að iðka
góðar og hollar tómstundir sem freista
þeirra meira en óheilbrigður lífsstíll. Þann-
ig búum við til farveg fyrir fræðsluna, fyrir
22 heilbrigðismAl 1/1998