Samtíðin - 01.05.1934, Side 11

unum um meðferð Lofts á stúlk-
unum tveimur er ekki lítil.
Ég hefi bent á það, að ýmsir
drættir í þessari sögu bera þess
merki, að þjóðin hafi verið komin
hættulega nærri því að glata
sjálfri sér, þ. e. hún var að missa
trú á sinn eigin innri mátt og
leitaði sér því afþreyingar í fá-
nýtum máttardraumum. En vita-
skuld væri hér ekki nemá hálf-
sögð saga, ef þess væri ekki
minst, að það er til annar streng-
ur í galdramannasögunum, sem
þessu er næsta ólíkur. Það er sá
leikur hugsunarinnar, sem kemur
fram t. d. í sögunum um Sæmund
fróða, sem var næsta handgeng-
inn Kölska, en lék sér að lionum.
Sæmundur gekk, eins og kunnugt
er, í Svartaskóla. En yfir dyrum
þeirrar stofnunar var ritað: „lnn
máttu ganga, töpuð er sálin“, en
því fór fjarri, að Sæmundur tap-
aði henni. Hann bar hærri hlut í
öllum viðskiftum, svo sem eftir-
minnilegast er frá sagt í sögunni
um fjóshauginn. Sagan um það,
hvemig hann bjargaði Kálfi Árna-
syni, er ágætt sýnishorn af þess-
um sögum. Hún er örstutt og á
þessa leið:
„Þegar Kálfur Arnason var í
Svartaskóla, er það sagt, að hann
hafi gefið sig Kölska. En þegar
hann var kominn aftur til íslands,
vildi hann fyrir alla muni losast
við þetta loforð sitt, en vissi ekki,
hvernig hann ætti að fara að því.
Hann tekur það þá til ráðs, að
hann fór að hitta Sæmund fróða
og biður hann að ráða úr þessu
vandræði sínu. Sæmundur réði
honum, að hann skyldi ala tarf-
kálf og nefna hann Árna, síðan
skyldi hann ala annan kálf undan
þessu nauti, og kalla hann Kálf, og
„sé það Kálfur Árnason“. Kálfur
gerir þetta, sem Sæmundur hafði
honum ráð til kent. En nokkru
eftir kemur Kölski og segist vilja
fá Kálf Ámason. Kálfur segir, að
svo skuli vera: tekur hann þá
kálfinn, er hann hafði alið, fær
hann Kölska og segir: „Þama
hefir þú Kálf Árnason“. Kölski gat,
ekki gengið á móti því, en þótti
ekki haldið við sig loforðið, og
varð þó að láta sér það líka, að
hann hafði ekki meira af Kálfi
Ámasyni, er dó í góðri elli“.
Hér er ekki voði á ferðinni,
heldur leikur. Því hefir eitt sinn
verið haldið fram af einum ritfær-
um manni, að hin smánarlega
meðferð, sem Kölski sætti jafnan
í viðureigninni í sögunum um Sæ-
mund fróða, hafi stafað af því,
að þegar hræðslan hjá fólkinu við
djöfulinn hafi náð vissu stigi,
þannig að menn þóttust hans al-
staðar verða varir, og héldu hann
sitja í daglegu launsátri fyrir sér,
þá hafi þeirra síðasta vörn ver-
ið að svívirða hann og semja sög-
ur honum til lítilsvirðingar. Væri
þetta rétt skýrt, þá væri hér um
það að ræða, sem sálarfræðingar
nefna „defence mechanism“ eða
dulbúna vöm hugans. En mér
7