Samtíðin - 01.10.1934, Blaðsíða 20

S AMTÍÐIN
rrieir en tveggja alda og á jafn
margvísleg upptök og Laxdæla,
feli í sér tæran sagnfræðilegan
sannleik. Þó eru stærstu viðburð-
ir sögunnar vafalaust sagnfræði-
lega sannir: landnám Unnar,
veldi Ólafs pá, fóstbræðralag
Bolla og Kj artans, víg beggja og
ástir Guðrúnar og Kjartans. En
vafalaust hefir rás viðburðanna
allmikið á annan veg en sagan
hermir.
Þó má það aldrei gleymast,
hegar um sögurnar er rætt, að
það er dularfull furða, hvað hug-
ur þjóðarinnar á þjóðveldistíman-
um hefir verið gleyminn á mynd-
ir af mönnum og viðburðum. Hér
skal um það aðeins nefnt eitt
dæmi: Hvar sem Snorra goða er
getið, svipar af honum á sama
veg. Hvar eigum við heillegri
mannlýsingu í einni sögu en af
honum er í Eyrbyggju, Njálu og
Laxdælu öllum? Og þó er hver sú
saga með glöggum höfundarein-
kennum. Að einhverju leyti er
þetta fyrir rittengsl, en það get-
ur ekki verið nema að nokkru
leyti. Þjóðin átti af Snorra mynd,
sem geymdist um aldir í margra
manna hug, kynslóð frá kynslóð
í smásögum og frásögnum um
stóra viðburði. Einhver bezta
smásagan er í 62. kafla Laxdælu:
Snorri hefir lagt öll ráð á um
víg Þorgils Ilöllusonar: „Þessi
tíðindi kómu til búðar Snorra
goða, að Þorgils Hölluson var veg-
inn. Snorri segir: ,Eigi mun þér
18
skilizk hafa, Þorgils Hölluson
mun vegit hafa'. Maðurinn segir:
,Enda fauk höfuðit af bolnum'.
,Þá má vera að satt sé‘, sagði
Snorri“.
Það myndasafn, sem varðveitt
er í sögunum er ekki sagnfræði
nema í ófullkomnum brotum. En
það er efni í sagnfræði, skemti-
legt en varasamt í meðförum. En
í rhannfræði er það brunnur
ómetanlegrar auðlegðar. Þegar
þeir, er sögurnar rituðu, eru komn-
ir á bak við okkur um sjö aldir,
þurfum við ekki fyrst að spyrja
að því, hvort þeir eru að segja
í'rá mönnum, sem standa i ljósi
10. eða 11. aldar, eða um þá leik-
ur fyrst og fremst birta 13. ald-
arinnar. Við höfum hvort sem er
myndir af fornum mönnum í ljósi
fornrar tíðar. Ekkert getur frem-
ur en þessar fomu myndir í
birtu fornrar tíðar gefið okkur
skilning á, hvað er upprunalegt
og eilíft við manninn og hvað eru
klæði hans, sniðin eftir tísku
hverrar aldar. Þetta vei'ður okkur
íslendingum enn mikilvægara, af
því að skyldleikinn við þessa
menn fyrir 7 eða 9 öldum er svo
auðfundinn, að við þurfum engan
um að spyrja, að við erum af
sama bergi brotnir. Oftast getur
lesandinn fundið hv:ern mann í
sögunum endurborinn í sveitinni
sinni eða bænum sínum, og þeg-
ar það er haft í huga, verður öll
sagan auðskilin, og af sögunum má
skilja samtíðarmennina betur en