Samtíðin - 01.10.1934, Blaðsíða 21

S AMTÍÐIN
fyrr. Af þessum sökum einkum
verða þau altaf í gildi orð Páls
lögmanns Vídalíns um íslendinga-
sögnmar: „Ef þú villt vitur
verða, þá lestu sögur“.
Skáldskapurinn í Laxdælasögu
er dásamlegur. Þó verður ekki um
hann sagt, að hann sé sniðinn
eftir reglum listarinnar, hvorki
fomum eða nýjum. Að því leyti
stendur Laxdæla langt að baki
Egilssögu eða Njálssögu. Það er
eins og höf. Laxdælu hafi
ekki ráðið við, hvernig sag-
an skapaðist. Farvegur sög-
unni er oft óglöggur, og tökin
laus á efni. Þar er ekki lag leik-
ið eftir nótum, heldur tilfinningu.
Þar er ekki sungið eftir takt-
slætti heldur hjartslætti. Því er
sagan erfið til skilnings en auð-
veld til misskilnings. Jafnvei Ein-
ar Ól. Sveinsson getur hafa mis-
skilið ýmislegt t. d. þetta um
Fótbít: „En svo mikil stund er
lögð á að lýsa sálarlífi persón-
anna, að Fótbítur lendir í skugga
og- virðist ekki annað en vana-
legt sverð, þegar út í söguna
kemur“ (formálinn bls. XLVII).
Til að skilja hlutverk Fótbíts í
sögunni verða menn að finna,
hvernig svipur, örlög og ógæfa
Geirmundar gnýs fylgir sverðinu
frá manni til manns, skapar
hverjum, sem ber það svip, ör-
lög og ógæfu, og fær þó jafn-
framt á sig svip þess manns,
sem ber það. Það verður betra
sverð að Bolla Þorlákssyni látn-
um, meðfram af því, að hann féll
með þeim hætti, að nokkuð af
ógæfu sverðsins fylgdi honum í
gröfina.
Það er jafnvel vafasamt að
höfundur Laxdælu „leggi mikla
stund á að lýsa sálarlífi persón-
anna“. Lýsingarnar verða til
nærri ósjálfrátt, af því að höf.
er spurull og forvitinn og á þar
að auki svo auðvelt með að verða
ástfanginn af mönnum og þó
einkum af konum. Hann ætlar að
skrifa sögu Hjarðhyltinga, en
svo kemur Guðrún Ósvífursdóttir
inn í söguna, og hann verður svo
ástfanginn af henni, að sagan
verður fyrst og fremst hennar
saga, og stundum virðist, að sag-
an sé skrifuð til þess að skýra.
hvernig á því stóð, að þessi blóð-
heita og mikilhæfa kona verður
fyrsta nunna á Islandi, og legg-
ur eiginlega hornstein Helga-
fellsklausturs fyrir einhverja
óskiljanlega guðlega forsjón.
Meðan hann gengur á þeim
vegi með Guðrúnu, man hann
þó einstöku sinnum eftir, að
reyndar ætlaði hann sér annan
veg, og þá fer hann í hálfgerðu
fáti, að segja frá því, þegar kúga
átti Hjarðarholt af Halldóri Öl-
afssyni. En hann gleymir sér
fljótt aftur og dulbýr sig nú
klæðum Bolla Bollason: „Muntu
segja mér það móðir, að mér er
forvitni á að vita. Hverjum hef-
ur þú manni mest unnt?“'„Þor-
kell var maður ríkastr og höfð-
19