Samtíðin - 01.05.1942, Blaðsíða 18

14
SAMTÍÐIN
dvalið langvistum erlendis, tala kröft-
uglega til vor íslendinga hérna meg-
in liafsins. Niðurlagsorð mnmæla
lians eiga vilanlega alveg eins við
um varðveizlu islenzkra menningar-
erfða og um að slitna ekki úr tengsl-
um við land vort og þjóð, því að i
rauninni er þar um eitt og hið sama
að ræða.
Að þessu sinni skal þó aðeins i
slultu máli vikið að nokkrmn megin-
þáttum i liugsjóna-arfleifð vorri.
Verður þar ofarlega á haugi dreng-
skapar-hugsjónin. Berþóra var
„drengr góðr“, segir i Njáls sögu, og
Iiafa þau orð frá því i fornöld og fram
á þennan dag verið mikið hrós í
munni sögufróðra og sannleikselsk-
andi fslendinga. Því að í þeirri lýs-
ingu felst það, að hver, sem þann
vitnisburð hlýtur, hafi verið heil-
steyptur að skapgerð og fastlyndur,
hreinn og heillundaður. Að fornu
fari hefir orðið „drengr" og „dreng-
skapr“ jafnvel enn þá dýpri merk-
ingu. „Drengir heita vaskir menn og
batnandi“, segir Snorri Sturluson, en
það eru með öðrum orðum þeir
menn, sem sameina hreysti og hug-
prýði og vaxandi sálargöfgi. Þvi segir
dr. Guðmundur Finnbogason, að i
orðinu „drengr“ felist meira af æðstu
siðgæðishugsjón forfeðra vorra en í
nokkru öðru einu orði. Hann bætir
við: „Drengskaþurinn fæst með því
að beila vaskleikanum þannig, að
maður batni við — vinna þau verk,
sem göfga menn.“ (íslendingar, hls.
(51). Drengskaparhugsjón norrænna
manna og íslenzkra er þvi snar þátl-
ur í hugsjóna-arfleifð vorri, sem
.sæmir að leggja rækt við og halda á
lofti, yngri kynslóð vorri til fyrir-
myndar.
Og þar speglast einnig manndóms-
liugsjón forfeðra vorra, sem rituð er
stóru letri í „Hávamálum“. Höfund-
ur þeirra, hver sem hann var, og vér
getum skoðað hann sem túlk og
málsvara norrænnar lífsspeki, leggur
megináherzhma á manngildið; ])að
verður einkar augljóst, þegar í minni
er horið, hversu smáuin augum hann
lítur á auðinn einan saman. Höfund-
ur þessara fornu spekimála vorra
metur mennina eingöngu eftir
manndómi þeirra, en ekki eftir eign
þeirra og löndum eða lausum aurum.
Þessi manndómslund hefir verið og
er enn liöfuðeinkenni hinna heztu Is-
lendinga og varpar ljóma á líf þeirra
og starf. Þess vegna hefir með sanni
mátt segja um margan alþýðumann-
inn og marga alþýðukonuna í hópi
þeirra, beggja megin hafsins, það,
sem sænskur hirðmaður kvað hafa
sagt um Öskar II. Svíakonung, að
hann væri kotungsættar, en sérhvei
þumlungur i honum úr öðlingsefni.
Slíkum sonum og dætrum Islands
orti Stephan G. Stephansson hæf eft-
irmæli, ]jegar hann kveður þannig
um Helga Stefánsson i „Helga-erfi“:
„Engan hóf á efstu skör
yfirborðið glæsta.
Varpar tign á kotungs kjör
konungslundin stærsta.“
Ekki hefir lieldur enn sem komið
er sannari mælikvarði verið fundinn
á manngildið heldur en sú mann-
dómshugsjón, sem skáld vor frá því
á líð liins nafnlausa höfundar
„Hávamála“ og fram á vora daga,