Samtíðin - 01.05.1942, Blaðsíða 19

SAMTlÐIN
15
hafa fært í hinn eftirminnilegasta
búning stuðlaðs máls og verið getur
oss hinum til áminningar og vakn-
ingar.
En frá nianndóms-hugsjón for-
feðra vorra og liinna mætustu niðja
þeirra er stutt spor til sjálfstæðis-
hugsjónar þeirra. Það er engin tilvilj-
un, að „Hávamál“ skipa manngildinu
slikt öndvegi og raun ber vitni. Það
ev í fullu samræmi við einstaklings-
hyggju norrænna manna, sem blasir
hvarvetna við sjónum í fornsögum
vorum. Þeim var annt um, að menn
stæðu á eigin fótum andlega, skoð-
analega eigi siður en stjórnarfarslega.
»Sjálfr leið sjálfan þik“, stendur í
einu Eddukvæðanna, og lýsir sér þar
sjálfstæðis-hugsjón forfeðra vorra.
Þeim var það fyllilega ljóst, að menn
verða að vera frjálsir orða sinna og
athafna, eigi þeir að þroskast til fulln-
ustu. Þess vegna töldu þeir einstakl-
higsfrelsið hið dýrmætasta lmoss og
voru reiðubúnir að leggja mikið í
sölurnar fyrir það, jafnvel lífið sjálft,
ef því var að skipta. Er óþarft að
minna á hað á þessum stað, að land-
uám Islands átti beinlinis rætur sinar
að rekja til hinnar ríku og djúpstæðu
fi'elsisástar foi'feðra vorra. En því
uiinnist ég þeirrar alkunnu staðreynd-
ur, að oss Islendingum verður eigi
ósjaldan tíðrætt um það, að vér sé-
um, eins og lankrétt er sögulega, at-
koniendur þeirra manna, sem nefnd-
U' hafa verið „frumlierjar frelsis“.
hað er gott til frásagnar, ef það er
rétt skilið og rétt með farið. En hollt
ei' að minnast þeirra orða Henriks
Ihsen, að „það gefur ei dvergnum
gildi manns, þó Goliat sé afi hans“;
menn vaxa ekki um þumlung af því
einu sér að miklast af frægð feðra
sinna. En frægðarorð fornra dáða
hefir, hins vegar, orðið og geíur orð-
ið kynslóðum og einstaklingum
hvatning til nýrra afreksverka, upp-
spretta andlegrar vngingar; í því ligg-
ur gildi varðveizlu sögu liðinna alda,
vorra fornu feðra, og það skildi Ibsen
einnig fyllilega, þvi að hann sagði:
„Framtið vex af frægðarsögum.“
Þá fyrst er hin norræna sjálfstæðis-
hugsjón vakandi hjá oss, ef meðvit-
undin um það, að vér erum afkom-
endur „frumherja frelsis“ er oss eggj-
an til frjósamra dáða í þágu frelsis og
mannréttinda. I hinni mildu baráttu,
sem nú er háð milli lýðræðisstefn-
unnar annars vegar og einræðis og of-
beldis hins vegar, sæmir oss íslend-
ingum það eitt að skipa oss eindregið
i sveit þeirra, sem eru forvígismenn
lýðræðisins, enda þólt það kosti fórn-
ir af vorri hálfu. Það er að sýna trú-
mennsku við norrænar og íslenzkar
drengskapar-, manndóms og sjálf-
stæðishugsjónir; en eins og skáldið
segir réttilega:
„sú þjóð, sem tignar trúmennskuna i
verki,
hún tendrar eilíf blys á sinni gröf.“
(Jón Magnússon).
Gesturinn: — Ég <jet ekki étið
þetta buff; það er svo seigt.
Þjónninn: — Ihxið viljið þér fá
í staðinn?
— Eittlwað, sem er meyrara, t. d.
strokleður eða skóbót.